To τραγούδι της ημέρας [18.09.21]

Από τον Στέλιο Ζερβάκη

«Σε πότισα ροδόσταμο»
μουσική: Μίκης Θεοδωράκης,
στίχοι: Νίκος Γκάτσος
ερμηνεία: Μαίρη Λίντα

Επεισόδιο έξω από την επίσημη ιστορία του λαϊκού τραγουδιού, η «καντάδα» του Χιώτη στον φυλακισμένο από την χούντα, Μίκη Θεοδωράκη, είχε ολέθριες συνέπειες για τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα του βιρτουόζου μπουζουξή και συνθέτη τις οποίες ακόμα ερευνούν οι μελετητές του ρεμπέτικου.

Είναι ένα πρωινό τέλη Φλεβάρη, αρχές Μάρτη του 1970. Ο Μανώλης Χιώτης μετά την επιστροφή του από την Αμερική χωρισμένος από την Μαίρη Λίντα και παραγκωνισμένος από τις εξελίξεις στην ελληνική δισκογραφία, αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας και προτιμά να περνά τον καιρό του στο εξοχικό του στον Ωρωπό. Την ίδια στιγμή, ο επί χρόνια συνεργάτης και φίλος, Μίκης Θεοδωράκης είναι κρατούμενος στις παρακείμενες φυλακές για τις πολιτικές του πεποιθήσεις.

Ο Χιώτης, άνθρωπος ελεύθερος και δημοκρατικός, αποφασίζει μια παράτολμη πράξη που θα τον βάλει σε περιπέτειες. Με μια παρέα μουσικών παρελαύνει αργά σε ρυθμό ιεροτελεστίας κατά μήκος της προκυμαίας δίπλα στα συρματοπλέγματα της φυλακής παίζοντας και τραγουδώντας το Ροδόσταμο του Μίκη. Η ενέργειά του αυτή, καταφανώς αντικαθεστωτική, γίνεται αντιληπτή από τους φύλακες. Κάποιος από αυτούς ξυπνά τον κρατούμενο Θεοδωράκη ο οποίος σπεύδει στα συρματοπλέγματα και αναγνωρίζει τον συνεργάτη του. Ένας ενωμοτάρχης σπεύδει να μιλήσει στον ταραξία Χιώτη. Το περιστατικό φαίνεται να λήγει κάπου εκεί, όμως θα έχει και συνέχεια με τον ξυλοδαρμό του Χιώτη από τα όργανα της Χούντας και την απομόνωσή του σε δωμάτιο του Ευαγγελισμού.

Λέγεται, και είναι πολύ πιθανό, ότι οι “ψιλές” που άρπαξε ο Χιώτης εξαιτίας της απείθειάς του επέσπευσαν το τέλος του. Σε κάθε περίπτωση η στάση του Χιώτη σε μια από τις πιο τολμηρές αντιδικτατορικές ενέργειες αποτυπώνει τον κώδικα τιμής στον οποίο υπάκουαν οι παλιοί ρεμπέτες και οι δημιουργοί που έχτισαν λιθαράκι-λιθαράκι τον λαϊκό μας πολιτισμό.