Σαν σήμερα, στις 17 Ιανουαρίου 1468, πεθαίνει ο Γεώργιος Καστριώτης ή Σκεντέρμπεης. Ο Σκεντέρμπεης (αλβανικά Gjergj Kastrioti Skënderbeu) είναι μια θρυλική προσωπικότητα του ύστερου μεσαίωνα.
Γράφει ο Μανόλης Χατζηπαναγιώτου
Με πατέρα τον Αλβανό Gjon Kastrioti, μέλος ισχυρής φατρίας και μητέρα από αριστοκρατική οικογένεια Σέρβων, στρατολογείται σε μικρή ηλικία από τους Οθωμανούς και εξισλαμίζεται. Στον οθωμανικό στρατό διακρίνεται και ανέρχεται στην ιεραρχία. Εκεί παίρνει και το προσωνύμιο Σκεντέρμπεης, ο «Μπέης Αλέξανδρος», καθώς οι στρατιωτικές του αρετές παρομοιάζονται με του Μακεδόνα στρατηλάτη.
Κάποια στιγμή, αυτομολεί και παντρεύεται μια βυζαντινή πριγκίπισσα. Επικεφαλής μιας ομάδας ισχυρών Αλβανών πολεμάει τους Τούρκους και δημιουργεί τη δική του επικράτεια, ένα υβριδικό κράτος. Αργότερα, τον προσεγγίζουν οι Βενετοί και οι Ναπολιτάνοι και γίνεται σύμμαχός τους. Ο Σκεντέρμπεης πεθαίνει στις 17 Ιανουαρίου σε μια αλβανική πόλη που τελεί υπό ενετική κυριαρχία.
Οι Αλβανοί τον θεωρούν εθνικό ήρωα, οι Δυτικοί τον εξυμνούν ως Χριστιανό ηγεμόνα που αντιστέκεται στους αλλόθρησκους, οι Έλληνες τον τιμούν ως βυζαντινό πρίγκιπα και οι Σέρβοι ερίζουν για την καταγωγή του.
Ο Γεώργιος Καστριώτης γεννιέται Ορθόδοξος, ανδρώνεται ως Μουσουλμάνος, επικρατεί ως Ορθόδοξος και πεθαίνει υπό την σκέπη των Καθολικών. Ο ίδιος μάλλον ένιωθε πολύ άνετα με όλα τα παραπάνω. Τα εθνικώς ομοιόμορφα κράτη, εξάλλου, δεν έχουν ακόμη συγκροτηθεί και οι άνθρωποι των Μέσων Χρόνων συγκροτούν πολλαπλές ταυτότητες.
Η μορφή του πάντως εμπνέει τους αγωνιστές του ’21 και ιδιαίτερα τους αλβανόφωνους χριστιανούς που πολεμούν για τη δημιουργία του ελληνικού κράτους. Στον κορυφαίο από αυτούς, στον εξαίρετο Μάρκο Μπότσαρη, είναι αφιερωμένος ένας από τους κεντρικότερους δρόμους των Χανίων. Η αλβανική πολιτιστική και γλωσσική επιρροή είναι αποτυπωμένη σε τοπωνύμια (Λιόσια, Σπάτα, κ.ά.), σε φαγητά (καλαμπόκι, κοκορέτσι…), σε επώνυμα (Λαμπέτη, Γκέκας, Αρναουτάκης…).
Οι άνθρωποι τότε και πάντα μπλέκονται, σχετίζονται, πολεμούν και συμφιλιώνονται, επιλέγουν με την καρδιά και το μυαλό. Και έτσι λάμπουν. Όπως έλαμψε ο Σκεντέρμπεης, όπως έλαμψε ο Μπότσαρης, όπως λάμπουν οι σύχρονοι Έλληνες και Ελληνίδες αλβανικής καταγωγής.
