Όταν διαβάζουμε, το μυαλό μας βγάζει φτερά

Της Βαρβάρας Περράκη

Κάθε χρόνο, στα γενέθλια του παντοτινού παραμυθά Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, γιορτάζει το παιδικό βιβλίο. Έτσι και φέτος:

Η συγγραφέας Λότη Πέτροβιτς μετέφρασε το φετινό μήνυμα στα ελληνικά. Το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού εκτύπωσε και διανέμει την αφίσα.

Όταν διαβάζουμε, το μυαλό μας βγάζει φτερά.
Όταν γράφουμε, τα δάχτυλά μας τραγουδούν.

Οι λέξεις είναι ήχοι από τύμπανα και φλάουτα στη σελίδα,
καλλίφωνα πουλιά που πετούν ψηλά, ελέφαντες που σαλπίζουν,
ποτάμια που κυλούν, καταρράκτες που ξεχύνονται,
πεταλούδες που στροβιλίζονται
ψηλά στον αέρα!

Οι λέξεις μας καλούν να χορέψουμε-ρυθμούς, στίχους,
χτυποκάρδια, παλιές ιστορίες και νέες,
φανταστικές και αληθινές.

Είτε είσαι στο σπίτι ασφαλής
ή τρέχεις να περάσεις τα σύνορα για μια άλλη χώρα
και μια ξένη γλώσσα, οι ιστορίες και τα μηνύματα
σου ανήκουν.

Όταν μοιραζόμαστε λέξεις, οι φωνές μας
γίνονται η μουσική του μέλλοντος,
ειρήνη, χαρά και φιλία,
μια μελωδία
ελπίδας.

Margarita Engle

Η ανεξάντλητη υπόσχεση στα παιδιά.
Φτερά για το πέταγμα του νου στον απέραντο ουρανό του κόσμου, το τραγούδι για τη μουσική της ζωής, μία ορχήστρα να συνοδεύει τα όνειρα τους κι έναν κόσμο με όλα τα πλάσματα της φύσης, με ήρεμα κι ορμητικά νερά, με πεταλούδες πολύχρωμες και παιχνιδιάρες. Λέξεις κι εικόνες και χρώματα ζωηρά που υπόσχονται ταξίδια της φαντασίας και της παιδικής ψυχής, που διηγούνται την ιστορία των ανθρώπων αλλιώτικα ειπωμένη και μηνύματα για τον ιδανικό αλλά δοκιμασμένο κόσμο μίας άλλης αθωότητας, κάθε φορά από την αρχή με ειρήνη, φιλία, καλοσύνη, χαρά, ελπίδα κι αγάπη.

Οι «παραμυθάδες» συγγραφείς των παιδικών βιβλίων προσφέρουν στα παιδιά μία μυστική και μυστηριακή επικοινωνία με όλους κι όλα, τους ανοίγουν τις πύλες για ταξίδια στο χρόνο και στον χώρο. Και τότε μεγαλώνουν και γουρλώνουν παράξενα τα παιδικά μάτια από έκπληξη, θαυμασμό, πρωτόγνωρη χαρά αλλά κι αγωνία αλλά και λύπη κι ικανοποίηση για όσα φανταστικά μπορούν να είναι αληθινά αλλά και το αντίστροφο.

Μοιάζει με τους ομόκεντρους κύκλους στο νερό, όταν πέσει ένα βότσαλο, του Τζιάνι Ροντάρι, που με την απελευθερωτική δύναμη της λέξης πολλαπλασιάζεται η ηδονή της ανάγνωσης κι όλα μπλέκονται γλυκά και τόσο φυσικά, σα να μην ξεχωρίζει η αλήθεια από το μύθο.

Μετά τα νανουρίσματα και τις πρώτες προφορικές παραμυθίες, το βιβλίο παίρνει τα παιδιά από το χέρι και τα οδηγεί με την εικόνα στην αρχή και μετά με τις λέξεις, στο θαύμα, στο περίεργο, στο αλλιώτικο, στο φανταστικό αλλά και στη περιγραφή του πραγματικού.

Και κάπως έτσι γεννιέται η λαχτάρα κι ο έρωτας του παιδιού για το βιβλίο. Εκεί που πάντα υπάρχει ο καλός κι ο κακός, ο δίκαιος και ο άδικος, η αλήθεια και το ψέμα, η ομορφιά κι η ασχήμια αλλά τελικά, με κόπο ενίοτε, το καλό κι η ελπίδα θα νικήσουν στο τέλος.

Και δεν είναι μόνο τα παραμύθια το παιδικό βιβλίο. Είναι κι η πραγματικότητα, ο αληθινός κόσμος που εισβάλλει με όλα του τα μελανά χρώματα αλλά και την ανθρώπινη ροπή προς το καλό κι εκεί η διαχείριση των θεμάτων γίνεται πιο απαιτητική για να μην πληγώνει την παιδική ψυχή, να μην τη στεγνώσει, να μην την απελπίσει αλλά να δώσει χώρο στην αισιοδοξία για το αύριο.

Το παιδικό βιβλίο εκπαιδεύει με τον τρόπο του, μαθαίνει, συναισθηματοποιεί, δίνει τις λέξεις για να πει το παιδί τι νιώθει και τι ξέρει, του προσφέρει απλόχερα κίνητρο για εξερεύνηση, του βάζει τόσες ερωτήσεις στο νου του, το ταξιδεύει και το ζωντανεύει, το ανθρωποποιεί.

Τα βιβλία στο σπίτι, η βιβλιοθήκη του σχολείου, του Δήμου, η δημόσια βιβλιοθήκη, η επίσκεψη στο βιβλιοπωλείο, ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή της επικράτησης της οθόνης, μπορούν να δυναμώσουν τις σχέσεις του παιδιού με το βιβλίο και τη μάθηση.

Εμείς οι μεγάλοι αλλά και οι ενήλικες συγγραφείς των παιδικών βιβλίων ξέρουμε πια πως πάντα θα μεταμορφώνεται το «Ασχημόπαπο» σε όμορφο κύκνο, πάντα ο βασιλιάς θα είναι γυμνός, πάντα η Κοκκινοσκουφίτσα θα γλιτώνει από τον κακό λύκο, κι ο Ρούνι – Ρούνι, το ύπουλο κακό γουρούνι μπορεί να αλλάζει και να γίνεται ένα θαυμάσιο καλό γουρούνι.

Αυτό είναι πάντα το καλό τέλος.
Και πάντα εκεί ακριβώς θα υπάρχει μία νέα αρχή, για ένα κόσμο πολύχρωμο, τρυφερό, δύσκολο αλλά εν τέλει αγαπησιάρικο και δίκαιο κι ελπιδοφόρο και πάντα τόσο ανθρώπινο!