ΕΑΜ: Τρία φωτεινά γράμματα γεννημένα στα καζάνια της αλληλεγγύης

Του Μανόλη Χατζηπαναγιώτου

Στις 27 Σεπτεμβρίου του 1941, στην οδό Ιπποκράτους στην Αθήνα, τέσσερις άνθρωποι υπογράφουν ένα κείμενο. Εκπροσωπούν τέσσερα διαφορετικά κόμματα και ιδρύουν μια αντιστασιακή οργάνωση. Υπογράφουν ο Λευτέρης Αποστόλου για το ΚΚΕ, ο Χρήστος Χωμενίδης για το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας, ο Ηλίας Τσιριμώκος για την Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας και ο Απόστολος Βογιατζής για το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας. Είναι η κατάληξη μιας προεργασίας 2-3 μηνών την οποία είχαν κάνει κυρίως στελέχη του ΚΚΕ.

Την οργάνωση αυτή ονομάζουν Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, γνωστότερο ως Ε.Α.Μ. Τότε το εγχείρημα μοιάζει μια τρέλα. Μέσα σε λίγους μήνες αποκτά όμως χιλιάδες μέλη. Στο τέλος της κατοχής υπολογίζεται πως έχει περίπου 200.000 μέλη και 1.500.000 υποστηρικτές. Ο αριθμός είναι απίστευτος με βάση τα τότε δημογραφικά δεδομένα της Ελλάδας. Το ΕΑΜ, τα «τρία γράμματα μόνο (που) φωτίζουν…»  μια ολόκληρη γενιά, είναι ένας πασίγνωστος θρύλος, το τιτάνιο έργο του οποίου δεν χρειάζεται ανάλυση. Το περίεργο είναι το πώς διαδόθηκε ταχύτατα και βρήκε δίκτυο με χιλιάδες μέλη στα μαύρα χρόνια της ασφυκτικής κατοχής.

Το μέτωπο του Ρούπελ και της Πίνδου καταρρέει τον Απρίλιο του 1941. Οι στρατιώτες επιστρέφουν κακήν κακώς στα σπίτια τους. Όλοι; Όχι όλοι. Οι νησιώτες βρίσκονται εγκλωβισμένοι στην Πελοπόννησο και στον Πειραιά, καθώς οι Γερμανοί έχουν επιτάξει κάθε βάρκα και κάθε καΐκι. Οι περισσότεροι από αυτούς (περίπου 17.000) είναι οι ταλαιπωρημένοι και λαβωμένοι Κρήτες μαχητές της 5^ης μεραρχίας. Ο Χίτλερ θα επιτεθεί στην Κρήτη και σε κάθε  περίπτωση θέλει να εμποδίσει τους Κρήτες στρατιώτες να περάσουν στο νησί και να ενισχύσουν την άμυνά του. Παράλληλα, εκατοντάδες πολιτικοί κρατούμενοι αποδρούν από την Φολέγανδρο και από όπου αλλού τους είχε έγκλειστους ο Μεταξάς. Άλλους τους φυλακίζουν οι κατακτητές, με γνωστότερη περίπτωση τους 1.500 περίπου Κρήτες που τους κλείνουν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Λάρισα.

Οι χιλιάδες αυτοί άνθρωποι, νικητές στην Πίνδο αλλά τελικά ηττημένοι, τριγυρνούν  στην Αθήνα, στον Πειραιά και στις άλλες πόλεις ρακένδυτοι, άρρωστοι και πεινασμένοι. Πολύ σύντομα, στις 28 Μάη δημιουργείται η «Εθνική Αλληλεγγύη», μια οργάνωση που έχει σκοπό να ντύσει, να στεγάσει  και να ταΐσει όλους αυτούς τους ανθρώπους και παράλληλα να βοηθήσει στην επιβίωση των φυλακισμένων.

Την Εθνική Αλληλεγγύη σύντομα πλαισιώνουν χιλιάδες άνθρωποι, κυρίως γυναίκες. Για αυτό και την αποκαλούν και «Μάνα του Αγώνα». Όταν το ΕΑΜ ιδρύεται, σύσσωμη η οργάνωση εντάσσεται σε αυτό. Τα τρία φωτεινά γράμματα έχουν ήδη έναν άοπλο στρατό να τα στηρίξουν. Αργότερα θα έρθουν ο ΕΛΑΣ, ο Άρης και το βουνό.

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι το ΕΑΜ γεννήθηκε στο καζάνι των συσσιτίων. Το καζάνι αυτό θα βράσει και θα προκαλέσει την έκρηξη της Εθνικής Αντίστασης.  Ας μην υποτιμούμε λοιπόν καμία πράξη αλληλεγγύης. Γεννά ενότητα και κάποτε αγώνα.