Η ρωσική νύχτα των μουσείων

Της Ελένης Τσολιά

Στη Ρωσία, το τρίτο σαββατοκύριακο του Μάη η είσοδος στα μουσεία είναι δωρεάν και μένουν ανοιχτά για το κοινό καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας. Η διεθνής ημέρα των μουσείων γιορτάζεται στις 18 Μαΐου, στη Ρωσία όμως τη νύχτα του τρίτου Σαββάτου του Μάη οι πόρτες των πολυάριθμων μουσείων της παραμένουν ανοιχτές όλη τη νύχτα.

Το πρώτο, το πιο παλιό μουσείο της Ρωσίας είναι το μουσείο παραδοξοτήτων, που ονομάζεται “Κουντσκάμερα”. Ιδρύθηκε τον 18ο αιώνα από τον τσάρο Πέτρο τον πρώτο. Τον 18ο αιώνα, ένας συνηθισμένος τύπος συλλογής ήταν η συλλογή ανθρώπινων και ζωικών εμβρύων, που παρουσίαζαν ανωμαλίες στην ανάπτυξη ή οτιδήποτε θεωρείτο αποτυχία της φύσης. Τα έμβρυα φυλάσσονταν σε ειδικό υγρό συντήρησης. Ήταν οι απαρχές της επιστήμης που απαιτούσε παρατήρηση, τεκμηριωμένη και συστηματική γνώση και πειραματισμό. Οι άνθρωποι άρχισαν να καταλαβαίνουν ότι το ανθρώπινο σώμα μπορεί να αποσυναρμολογηθεί και σε αυτό δεν υπάρχει κανένα μυστήριο.

Την εποχή εκείνη, οι άνθρωποι θεωρούσαν ότι γυναίκες που έφερναν στον κόσμο τέτοια παιδιά ήταν μάγισσες ή ότι έφερναν μεγάλη κακοτυχία στην οικογένεια και στο σπίτι τους. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο τσάρος Πέτρος ο Πρώτος στήριζε και προωθούσε τη μελέτη των εμβρύων από ειδικούς, επειδή θεωρούσε ότι η μελέτη αυτή ήταν μια μάχη ενάντια στις προκαταλήψεις και τις δεισιδαιμονίες.

Σύμφωνα με το διάταγμα του τσάρου, έπρεπε να αποστέλλονται στην Πετρούπολη από όλη την αυτοκρατορία, μέσα σε ειδικό υγρό, νεκρά έμβρυα που παρουσίαζαν ανωμαλίες. Η συλλογή του τσάρου ήταν η βάση για να δημιουργηθεί το πρώτο μουσείο της Ρωσίας. Σήμερα, φαίνεται τερατώδες και ανήθικο να εκτίθενται έμβρυα μέσα σε μπουκάλια, τότε όμως αυτό ήταν κάτι το συνηθισμένο, αφού η εξουσία του τσάρου πάνω στα ανθρώπινα σώματα ήταν απόλυτη όχι μόνο εν ζωή αλλά και μετά θάνατο.

Το μουσείο παραδοξοτήτων “Κουντσκάμερα”, το πρώτο μουσείο της Ρωσίας, στεγάζεται σε ένα υπέροχο κτίριο ρυθμού μπαρόκ, που κτίστηκε στις όχθες του ποταμού Νιβά, κατόπιν διαταγής του τσάρου.

Το μουσείο, όμως, με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στη Ρωσία είναι το μουσείο Ερμιτάζ. Το Ερμιτάζ στεγάζεται στο μεγαλειώδες κτίριο των χειμερινών ανακτόρων του τσάρου στην Αγία Πετρούπολη. Η αυτοκράτειρα Αικατερίνη η Δεύτερη δημιούργησε έναν χώρο γεμάτο με έργα τέχνης, αγάλματα, έπιπλα και πίνακες. Το δωμάτιο αυτό το ονόμασε Ερμιτάζ, λέξη γαλλική που σημαίνει ερημητήριο. Σ’ αυτό το δωμάτιο, ανάμεσα σε αριστουργήματα, με μια μικρή ομάδα δικών της, έμπιστων ανθρώπων, συζητούσαν, απάγγελλαν και έβλεπαν θεατρικές παραστάσεις.

Όσο η πολιτική με τις ίντριγκες, τους πολέμους και τα άλυτα οικονομικά προβλήματα την απορροφούσαν, τόσο ένιωθε την ανάγκη να βρεθεί στον κόσμο της τέχνης, στον κόσμο της αρμονίας των χρωμάτων και των σχημάτων, στον κόσμο της μουσικής και των ωραίων λόγων. Αγαπούσε τον κόσμο του ωραίου, εκεί που ο άνθρωπος απαλλάσσεται από την οδύνη της πραγματικότητας.

Το ερημητήριο της αυτοκράτειρας Αικατερίνης εξελίχθηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία στον κόσμο, στο μουσείο με τα τρία εκατομμύρια εκθέματα.

Στις μέρες μας, το μουσείο Ερμιτάζ είναι το μουσείο με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στη Ρωσία, ίσως γιατί η τέχνη έχει πάντα την ιδιότητα να εξωραΐζει την ασχήμια του κόσμου που μας περιβάλλει.