Η Ρωσία σε χρώματα και ο παραμυθάς ζωγράφος

Της Ελένης Τσολιά

Βίκτορ Μιχαήλοβιτς Βασνετσόβ (1848-1926)

Στις 15  Μαίου του 1848 γεννήθηκε σε μια επαρχιακή πόλη της Ρωσίας, το Βιάτσκι, ο Βίκτορ Βασνετσόβ. «Είναι καταπληκτικό το τι άνθρωποι γεννιούνται στις αμμώδεις εκτάσεις του Βιάτσκι, με τα δάση από έλατα. Βγαίνουν από τα δάση και εμφανίζονται  προς μεγάλη έκπληξη των κακομαθημένων πρωτευουσιάνων. Πνεύματα μεγαλειώδη, σώματα γερά, παλικαρίσια», έγραψε για αυτόν ο Φιόντορ Σαλιάπιν.

Αγαπούσε τις ζωγραφιές στα σκαλιστά σπίτια των χωρικών, θαύμαζε τα λεπτεπίλεπτα σκαλίσματα στα σπίτια και στα έπιπλα των χωρικών που είναι φτιαγμένα από κορμούς δέντρων και τσεκούρια. Αγαπούσε τις μικρές εκκλησίες με τους περίτεχνους, πολύχρωμους τρούλους στην ρωσική επαρχία. Ένιωθε τη σαγήνη των έρημων ξηρών εκτάσεων της απέραντης ανεμόδαρτης στέπας της πατρίδας του. Αγαπούσε τα πυκνά, απροσπέλαστα δάση της Ρωσίας, αυτά που σκοτεινά καθώς είναι κατοικούνται από πνεύματα, νεράιδες και μάγισσες.

Ζωγράφισε τον πολύχρωμο κόσμο των ρωσικών παραμυθιών, με την μαγική ατμόσφαιρά τους, με τους απειλητικούς λύκους, τις κακιές μάγισσες και τις ωραίες πριγκίπισσες. Ζωγράφισε την ανείπωτη θλίψη του ορφανού κοριτσιού που κλαίει θλιμμένο για να λυθούν τα μάγια. Ζωγράφισε τα δάση αυτά που κατοικούνται από ατρόμητους ληστές, που στην λαϊκή φαντασία πήραν διαστάσεις ηρωικές. Με το πινέλο του έδωσε μορφή στο βλοσυρό, άσπλαχνο βλέμμα του πιο φοβερού τσάρου της Ρωσίας, της πιο σύνθετης και τρομαχτικής μορφής της ρωσικής ιστορίας. Ιβάν ο Τρομερός, ο παντοδύναμος εξουσιαστής, που στο βλέμμα του διακρίνεται το απεριόριστο αίσθημα εξουσίας πάνω στους άλλους ανθρώπους, η σιγουριά για το δίκιο του κι ας ρέει στους ποταμούς ανθρώπινο αίμα.

Στους πίνακές του, απεικονίζεται η Ρωσία του παλιού καιρού, που ο Β. Μ. Βασνετσόβ μελέτησε διεξοδικά. Ήταν άριστος γνώστης της ενδυμασίας των Ρώσων όλων των κοινωνικών στρωμάτων, σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Έτσι, όταν το 1918 έλαβε μέρος στο διαγωνισμό για τον σχεδιασμό της στολής του νεοσύστατου κόκκινου στρατού, ο Β. Μ. Βασνετσόβ ήταν αυτός που πρότεινε τον κωνοειδή σκούφο των στρατιωτικών του κόκκινου στρατού. Ο σκούφος αυτός ήταν εμπνευσμένος από την πανοπλία των ηρώων του ρωσικού μεσαιωνικού έπους. Η πρότασή του αυτή ήταν η αντίληψη του για την ιστορική συνέχεια μέσα από την ενδυμασία.

Η επαναδημιουργία της ιστορίας στους πίνακές του, αλλά και στις ενδυμασίες που σχεδίαζε για το θέατρο και την όπερα είναι η ζωντανή, πολυδιάστατη Ρωσία με τα ιστορικά πρόσωπα, τους καθημερινούς ανθρώπους, τους θρύλους, τα λαϊκά τραγούδια και παραμύθια. Ένα φανταστικό δάσος που εύχεσαι να μην είχες αφήσει ποτέ.

Παρόλο που η ζωγραφική του χαρακτηρίστηκε «ρομαντική φιλοπατρία» και κάποιοι πίνακές του κατηγορήθηκαν για υπέρμετρο καλλωπισμό, εντούτοις η ζωγραφική του τέχνη είναι η απόδειξη ότι η ιστορία,  η παράδοση του κάθε λαού είναι αδιάκοπη πορεία και ο λόγος του καλλιτέχνη μπορεί να ηχεί στη γραμμή και στο χρώμα.