«Δαίδαλα»: Εγκατάσταση φωτογραφίας και κεραμικής γλυπτικής στο Γιαλί Τζαμισί

Του Μανόλη Χατζηπαναγιώτου

Από τις 4 Νοεμβρίου εξελίσσεται στο Γιαλί Τζαμισί της Παλιάς Πόλης των Χανίων η έκθεση «Δαίδαλα». Πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα εικαστική εγκατάσταση φωτογραφίας και γλυπτικής. Συνεργάζονται και εκθέτουν η εικαστικός φωτογράφος Στεφανία Ορφανίδου, η γλύπτρια Ναταλία Μαντά και ο κινηματογραφιστής Georges Salameh.

To Cretanleft επισκέφτηκε την έκθεση και είχε την τύχη να ξεναγηθεί και να συζητήσει με την Ναταλία Μαντά και την Στεφανία Ορφανίδου. Πώς προέκυψε όμως ο τίτλος «Δαίδαλα»; Μας εξηγούν οι ίδιες: «Η λέξη ετυμολογικά προέρχεται από τον Δαίδαλο που ήταν αρχιτεχνίτης στην αρχαία Αθήνα. Ουσιαστικά τα Δαίδαλα ήταν σύνθετα, περίπλοκα τεχνήματα, κατασκευές από μέταλλο, ξύλο και ύφασμα που χαρακτηρίζονταν από δύο διαδικασίες: τον τεμαχισμό των υλικών και την συναρμογή τους.  Τα χαρακτηριστικά τους ήταν η λάμψη τους αλλά και η απάτη τους, γιατί καλύπτοντας το ένα υλικό το άλλο, κάτι έμενε κρυφό».

Η έκθεση Δαίδαλα

Στον χώρο του τζαμιού εκτίθενται φωτογραφίες της Στεφανίας Ορφανίδου και κεραμικά γλυπτά της Ναταλίας Μαντά. Τα έργα σχετίζονται μεταξύ τους και βρίσκονται σε έναν συνεχή διάλογο. Άλλωστε ο διάλογος αυτός μεταξύ γλυπτικής και φωτογραφίας υπήρχε και κατά την δημιουργία των έργων και κατά το στήσιμό τους. Μερικές φορές μάλιστα το ένα έργο, όχι μόνο σχετίζεται με το άλλο αλλά το περιέχει. Τις συσχετίσεις αυτές καλείται να ανακαλύψει και ο επισκέπτης. Ο φωτισμός είναι εξ ολοκλήρου τεχνητός. Δεν είναι συμπληρωματικός, αλλά συμβάλλει αυτόνομα στην ανάδειξη των έργων. Για τον λόγο αυτό άλλωστε ο Georges Salameh εκθέτει ισότιμα με τις καλλιτέχνιδες: «Δουλέψαμε σαν μια ομάδα τριών ανθρώπων οι οποίοι αλληεπιδράσαμε ταυτόχρονως», λένε. Πρόσθετο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι τα έργα έχουν στηθεί πάνω σε βάσεις και ξύλινα αυτοφωτιζόμενα κουτιά τα οποία φτιάχτηκαν για κάθε έργο ξεχωριστά. Καμία βάση δεν είναι ίδια με την άλλη, κανένα ξύλινο πλαίσιο δεν είναι ίδιο με το άλλο. Υπό την έννοια αυτή είναι μοναδικά αντικείμενα τέχνης και αυτά.

Ο χώρος, το Γιαλί Τζαμισί

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι είναι μια εγκατάσταση μελετημένη και σχεδιασμένη για τον χώρο. Οι δημιουργοί εξηγούν: «Εξαρχής ψάχναμε για έναν χώρο που θα είχε μια ελεύθερη κάτοψη, όπου θα μπορούσαμε να βάλουμε σε ελεύθερη διάταξη τα έργα μας και θα μπορούσε (ο χώρος) να φωτιστεί έτσι ώστε να μπορεί να αποκλειστεί κάθε πηγή εισερχόμενου φωτός. Πρώτα, κατοχυρώσαμε τον χώρο και ύστερα καθορίσαμε την ποσότητα των έργων και τον μεταξύ τους διάλογο. Ειδικά στα γλυπτά πήραμε στοιχεία από τα αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία του τζαμιού. Δουλέψαμε in situ όλο το δαιδαλώδες ανάπτυγμα της εγκατάστασης σε σχέση με τη μορφολογία, την ιστορία, την κάτοψη και το σχέδιο από το τζαμί. Μας ενδιέφερε η σύνδεση με τον συγκεκριμένο χώρο και τόπο. Το τζαμί ήταν ένας τόπος λατρείας και το στοιχείο της ιερότητας μας απασχολεί και στην ίδια μας τη δουλειά, παράλληλα με την έννοια του κρυφού, του άβατου, του μυστικού που αποκρύπτουμε και αποκαλύπτουμε μέσα από τα ευρήματα της έκθεσής μας».

Το εργαστήρι «Από τα Όστρακα στα Δαίδαλα»

Ως παράλληλη δράση της έκθεσης πραγματοποιήθηκε και ένα εργαστήρι με παιδιά Δημοτικών Σχολείων της Παλιάς Πόλης (2^ο και 7^ο ΔΣ Χανίων). Αρχικά, τα παιδιά βρέθηκαν μπροστά στην ανασκαφή της μινωικής Κυδωνίας στον λόφο Καστέλλι. Υπό την επίβλεψη της αρχαιολόγου Μαρίας Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη είδαν να ανασύρονται από το χώμα ενός λάκκου θραύσματα αγγείων. Στη συνέχεια είδαν τους συντηρητές να τα πλένουν, να τα καθαρίζουν και να τα συναρμολογούν. Μετά, παρακολούθησαν ένα βίντεο 14’ του Georges, που αποκαλύπτει τη διαδικασία παραγωγής των έργων της Ναταλίας και τη διαδικασία φωτογράφησης της Στεφανίας.

Ξεναγήθηκαν στην έκθεση και τέλος δημιούργησαν ένα έργο δικό τους:  Συναρμολόγησαν θραύσματα σε μοτίβα και τα επιχρωμάτισαν. Έτσι «περάσαμε από τα θραύσματα της ανασκαφής στα θραύσματα της έκθεσης. Τα έργα των παιδιών εκτίθενται στην έκθεση μαζί με τα δικά μας και αυτό ήταν ένα επιπλέον στοιχείο το οποίο τα κινητοποίησε και όταν τελειώσει η έκθεση, το έργο θα δοθεί στα δύο σχολεία».

Τα Χανιά ως πόλη καταγωγής

Η Στεφανία Ορφανίδου και η Ναταλία Μαντά έχουν και οι δύο χανιώτικη καταγωγή. Είναι η πρώτη όμως φορά που εκθέτουν στα Χανιά. Οι ίδιες λένε: «Είναι πολύ όμορφο για μας γιατί έχουμε καταγωγή από τα Χανιά και εκθέτουμε και δρούμε σε τόπους όπου έχουμε μνήμες. Είμαστε τυχερές που το κάνουμε αυτή την εποχή, σε αυτόν τον τόπο, που είναι πέρασμα για ντόπιους και ξένους. Μπαίνει κόσμος που δε θα έμπαινε υπό άλλες συνθήκες. Έχουμε κάνει άπειρες ατομικές ξεναγήσεις σε κάθε ηλικία. Πολλοί επανέρχονται. Χθες, μάλιστα, ήρθε ένας ηλικιωμένος για τρίτη φορά και μας διάβασε  μαντινάδες που είχε γράψει για μας!».

Η έκθεση «Δαίδαλα» εντάσσεται στο πρόγραμμα «Ανοιχτά Πανιά» και γίνεται με τη στήριξη της ΚΕΠΠΕΔΗΧ-ΚΑΜ και του Δήμου Χανίων. Το εορταστικό κλείσιμο θα γίνει την Πέμπτη 18 Νοέμβρη, στις 8 μ.μ.