Επαγγελματική εκπαίδευση, ώρα Μηδέν

Γράφει ο Στέλιος Ζερβάκης

Η επαγγελματική εκπαίδευση στη χώρα μας είναι από τις δομές εκείνες του δημόσιου σχολείου όπου οι εκπαιδευτικές πολιτικές, που ασκήθηκαν πολλά από τα προηγούμενα χρόνια, είχαν εγκαταλείψει και υποβαθμίσει. Αποτέλεσε δε και το χώρο όπου με ευκολία δοκιμάστηκαν διάφοροι πειραματισμοί και ποικίλες αλλαγές την τελευταία εικοσαετία.

Θυμίζω την αυθαίρετη κατάργηση των ΤΕΛ και των Πολυκλαδικών Λυκείων και την ίδρυση των ΤΕΕ στα 1998. Την κατάργηση των ΤΕΕ και την ίδρυση των ΕΠΑΛ και των ΕΠΑΣ το 2006. Την κατάργηση σημαντικών τομέων και ειδικοτήτων των ΕΠΑΛ–ΕΠΑΣ (λόγω της διαθεσιμότητας των εκπαιδευτικών ειδικοτήτων), την ένταξη των ΕΠΑΛ στο σύστημα πρόωρης ειδίκευσης, την πλήρη κατάργηση των ΕΠΑΣ και την ίδρυση των μεταγυμνασιακών ΣΕΚ. Ο στόχος ήταν να οδηγηθεί μεγάλο μέρος των μαθητών/-τριών στην πρόωρη κατάρτιση και τη μαθητεία ανηλίκων.

Η αναγκαιότητα προώθησης σημαντικών αλλαγών στην Επαγγελματική Εκπαίδευση νομίζω ήταν μονόδρομος αν αναλογιστούμε τις υφιστάμενες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που βίωσε και  βιώνει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Ας δούμε λοιπόν κατά τα χρόνια διακυβέρνησης από τον ΣΥΡΙΖΑ τι πραγματοποιήθηκε και ποιες παρεμβάσεις υπήρξαν κυρίως με τον Ν. 4386/2016 στην Επαγγελματική Εκπαίδευση:

• Νέα δομή στα ΕΠΑΛ:

Με πρόγραμμα σπουδών μαθημάτων Γενικής Παιδείας, προσανατολισμού και ειδικοτήτων στην Α΄ Τάξη, με επιλογή ενός εκ των 9 τομέων στην Β Τάξη και επιλογή ανάμεσα σε 36 ειδικότητες στην Γ΄ Τάξη, ανάλογα τον Τομέα και με μικτό πρόγραμμα μαθημάτων Γενικής Παιδείας και Ειδικότητας σε όλες τις τάξεις.

• Με τη δομή του ΕΠΑΛ στον Νόμο 4386/2016

Αποφεύχθηκε η πρόωρη ειδίκευση των μαθητών/-τριών, εξασφαλίστηκε η παροχή στέρεων γενικών γνώσεων, δόθηκαν οι αναγκαίες τεχνολογικές – επαγγελματικές γνώσεις που αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία θα «χτιστεί» η ειδικότητα, δημιουργήθηκε ένα ενιαίο μοντέλο επαγγελματικού σχολείου χωρίς διακρίσεις, προσφέρθηκαν περισσότερες επαγγελματικές και εκπαιδευτικές διέξοδοι στους αποφοίτους, επετεύχθη με ασφάλεια η επαφή των αποφοίτων στην αγορά εργασίας και τέλος διευρύνθηκαν οι δυνατότητες συνέχισης των σπουδών τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

• Μεταλυκειακό έτος-Τάξη μαθητείας

Με τον θεσμό του προαιρετικού μεταλυκειακού έτους μαθητείας, ο απόφοιτος των ΕΠΑΛ, ενήλικας πλέον, έχει τη δυνατότητα μιας ασφαλούς πρακτικής άσκησης σε πραγματικό εργασιακό περιβάλλον υπό την εποπτεία του σχολείου (με πλήρη εργασιακά δικαιώματα, μισθό στο 75% του κατώτατου μισθού, κανονική ασφάλιση και άδειες) και συμπληρωματικής εργαστηριακής εκπαίδευσης στο σχολείο.

Οι απόφοιτοι αυτού του έτους θα μπορούν, μετά από εξετάσεις πιστοποίησης, να αποκτήσουν πτυχίο επιπέδου 5 και άδεια άσκησης επαγγέλματος.

• Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

Διευρύνθηκε η δυνατότητα της πρόσβασης στα ΤΕΙ μέσω των ειδικών πανελλαδικών εξετάσεων για τους απόφοιτους ΕΠΑΛ, αφού διαγωνίζονταν για ειδικό ποσοστό θέσεων του συνολικού αριθμού εισακτέων στα ΑΕΙ, ανάλογο του ποσοστού των υποψηφίων που αποφοίτησαν από τα ΕΠΑΛ. Παράλληλα θεσμοθετήθηκαν και τα διετή προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης στα ΑΕΙ για τους αποφοίτους των ΕΠΑΛ.

• τα ΕΠΑΛ, μοναδικός τύπος σχολείου της ΤΕΕ

Με το ν. 4386/16 καταργήθηκαν οι Σχολές Επαγγελματικής Κατάρτισης που θα οδηγούσαν σε πρόωρη κατάρτιση και μαθητεία ανηλίκων αμέσως μετά το γυμνάσιο. Έτσι το νέο Επαγγελματικό Λύκειο για πρώτη φορά αποτέλεσε το μοναδικό τύπο σχολείου επαγγελματικής εκπαίδευσης στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας.

Όλες οι λειτουργούσες ειδικότητες παρέμειναν στο ΕΠΑΛ. Θυμίζω: ΕΠΑΛ «Γιαννάκου» 19 ειδικότητες, ΕΠΑΛ «Αρβανιτόπουλου» 24 ειδικότητες, σημερινό ΕΠΑΛ 36 ειδικότητες. Αυτά και μόνο απαντούν σε όλους όσους επιχείρησαν να μιλήσουν για κατάργηση ειδικοτήτων στο νέο ΕΠΑΛ.

• Το πρόγραμμα ΜΝΑΕ (Μια Νέα Αρχή στα ΕΠΑΛ)

Δόθηκε η δυνατότητα πρόσληψης Ψυχολόγων σε κάθε ΕΠΑΛ, εναλλακτική ενισχυτική διδασκαλία σε μαθήματα Γενικής Παιδείας σε πραγματικό χρόνο μέσα στην τάξη και εκπόνηση προγραμμάτων από τους μαθητές χρηματοδοτούμενα προς όφελος της σχολικής μονάδας.

Κατόπιν όλων αυτών, η σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας επαναπροσδιορίζει με νέο Νόμο το τοπίο της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, όπου μπορούμε να διακρίνουμε τα παρακάτω αποδελτιωμένα χαρακτηριστικά του και να μπούμε στην διαδικασία της σύγκρισης αυτού που φεύγει σε σχέση με αυτό που έρχεται!

Έχουμε λοιπόν:

• Τη δημιουργία πρότυπων ΕΠΑΛ με μοναδική «πρωτοτυπία» τους τον απόλυτο έλεγχο των σπουδών και των ειδικοτήτων από τους εκπροσώπους της τοπικής αγοράς. Προβλέπεται  σκληρή, με όρους αγοράς, αξιολόγησή τους, που θα οδηγήσει στην κατηγοριοποίηση των ΕΠΑΛ. Αντί της ενίσχυσης του ενιαίου χαρακτήρα των σχολείων με αναβαθμισμένο επίπεδο σπουδών, καθιερώνονται ο κατακερματισμός και οι διακρίσεις.

• την αντικατάσταση του κανονικού προγράμματος του σχολείου, στο ΕΠΑΛ, με πρακτική άσκηση ανήλικων μαθητών  σε χώρους εργασίας και χωρίς αμοιβή. Αντί της καλλιέργειας του σεβασμού στα στοιχειώδη εργασιακά δικαιώματα εμπεδώνεται με νόμο η απλήρωτη εργασία.

• την ίδρυση σχολών πρόωρης κατάρτισης μετά το γυμνάσιο, που θα παρέχουν και μαθητεία ανηλίκων από την ηλικία των  15 χρονών (χωρίς να προβλέπεται αμοιβή) και θα μπορεί να τις δημιουργεί κάθε δημόσιος και ιδιωτικός οργανισμός, ακόμα και εργοδοτικοί φορείς. Επαναφέρει, με ένα μικρό αναγραμματισμό (ΕΣΚ αντί για ΣΕΚ), τις αποτυχημένες σχολές που καθιέρωσε ο κ. Αρβανιτόπουλος το 2013! Στόχος, μαζί με τη θεσμοθέτηση της τράπεζας θεμάτων και στο ΕΠΑΛ (ήδη οι φετινοί μαθητές της Α΄ τάξης θα κληθούν να εξεταστούν γραπτά σε  7 μαθήματα με τράπεζα θεμάτων) να οδηγηθεί ένα τμήμα του μαθητικού δυναμικού στην πρόωρη κατάρτιση και στην έξωση από το Λύκειο. Αντί της προώθησης θεσμών και πρακτικών που να κρατούν δημιουργικά τους νέους / νέες στο σχολείο και τη μάθηση, μηχανεύονται «αριστείες» και «αξιολογήσεις» για την εγκατάλειψη του σχολείου.

• την οριστική κατάργηση των διετών προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης των πανεπιστημίων, που θεσμοθέτησε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και αποτελούσε μια από τις δυνατότητες συνέχισης σπουδών σε ανώτερο επίπεδο των αποφοίτων ΕΠΑΛ.

• τη θεσμοθέτηση πιστοποίησης προσόντων από ιδιωτικούς φορείς αντί του αρμόδιου δημόσιου οργανισμού (ΕΟΠΠΕΠ). Αντί να αντιμετωπιστούν οι παθογένειες του δημόσιου συστήματος πιστοποίησης και να ενισχυθεί το κοινωνικό κύρος του, καθαγιάζεται η ιδιοτέλεια των κριτηρίων και αξιών που θέτει η αγορά.

• τη λεγόμενη «ευελιξία» στην παροχή των ειδικοτήτων, η οποία θα συμπαρασύρει και τις ανάγκες σε διδακτικό προσωπικό, που δεν θα χρειάζεται πλέον να εργάζεται με σταθερές και μόνιμες σχέσεις εργασίας σε όλα τα επίπεδα. Αντί του εκσυγχρονισμού της παραγωγής και των υπηρεσιών από την ύπαρξη ειδικευμένων εργαζομένων μεταφέρονται ο ιδιοτελής αναχρονισμός και η ευελιξία της κερδοφορίας στην εκπαίδευση.

Τα συμπεράσματα και οι συγκρίσεις δικές σας…