Δημοψήφισμα 2015! «Ώδινεν όρος» και έτεκεν μυν ή «το ποντίκι που βρυχάται»;

Του Μανόλη Χατζηπαναγιώτου

(Το παρακάτω κείμενο -λίγο πιο εκτενές- γράφτηκε το 2015, εννιά μέρες μετά το δημοψήφισμα του «όχι» και μόλις μία μέρα μετά την υπογραφή του 3^ου μνημονίου από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Αποτελεί μια ιστορική αναδρομή σε μέρες κρίσιμες για τη χώρα. Εκείνες τις ημέρες ο ΣΥΡΙΖΑ ισορρόπησε στο χείλος του γκρεμού ανάμεσα στον ριζοσπαστισμό και τη σωφροσύνη. Αυτή την ισορροπία καλείται και σήμερα να ξαναβρεί ο ΣΥΡΙΖΑ. Με αυτό το πνεύμα ο γράφων το υπογράφει και τώρα).

Ώδινεν όρος και έτεκεν μυν. Κοιλοπονούσε το βουνό και γέννησε ποντίκι. Αυτή είναι η αίσθηση του κόσμου. Απογοήτευση. Πολύ κακό για το τίποτε. Καταρχήν να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους: Η τρόικα μάς επέβαλε ένα νέο μνημόνιο δυσβάσταχτο για τον λαό. Τα μνημόνια που θα σχιζόταν, ξαναγράφτηκαν. Με αίμα. Τόσος τσαμπουκάς για μια τρύπα στο νερό. Πώς φτάσαμε ως εδώ; Μας πουλήσανε οι κωλο-συριζαίοι; Τι πήγε στραβά;

Αν ανάμεσα στα κλάματα, τα νεύρα και τις ομαδικές ψυχοθεραπείες υπάρχει ακόμη λίγο μυαλό και ψυχραιμία, πρέπει να απαντήσουμε με παρρησία σε κάθε ερώτημα, σε κάθε απορία.

Υπήρχε λοιπόν σχέδιο για εθνικό νόμισμα; Όχι, δεν υπήρχε. Αυτές ήταν προπαγανδιστικές μπούρδες της δεξιάς. Ο ΣΥΡΙΖΑ έφτασε στην άκρα ταπείνωση προσηλωμένος στην παραμονή στο ευρώ. Προς έκπληξη όλων μας μάλιστα δεν υπήρχε ούτε plan B. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε σχεδιάσει καμία εναλλακτική, είτε γιατί δεν το προέβλεψε, είτε γιατί έβρισκε το εναλλακτικό σχέδιο εξαρχής χειρότερο.

Τότε σίγουρα έγιναν λάθη στη διαπραγμάτευση. «Ο Βαρουφάκης ήταν αγενής. Μας πήγαινε στα βράχια». «Η διαπραγματευτική ομάδα δεν ήξερε τι της γίνεται. Έχασε 5,5 μήνες». «Στην πραγματικότητα δεν διαπραγματεύονταν». Τρίχες. Η κυβέρνηση – και με τον Βαρουφάκη και με τον Τσακαλώτο– προσπαθούσε να κάνει αυτό που είχε υποσχεθεί. Να επαναδιαπραγματευτεί μια καλύτερη συμφωνία εντός ευρωζώνης με σκοπό να αναδιαρθρώσει το χρέος και να ξεφύγουμε από τη λιτότητα. Ασφαλώς έγιναν λάθη, παραλείψεις και αστοχίες οφειλόμενες σε απειρία ή αφέλεια. Ωστόσο δεν ήταν καθοριστικές. Ένα μόνο λάθος έκανε: υποεκτίμησε τον αντίπαλο, υπερεκτίμησε τις δυνάμεις της. Οι διαπραγματεύσεις θα αποτύγχαναν ό, τι και να έλεγε η κυβέρνηση, ό, τι και να έκανε. Γιατί οι δανειστές είχαν ένα και μόνο σκοπό: Να ανατρέψουν την κυβέρνηση. Να σκοτώσουν το παράδειγμα. Πριν εξαπλωθεί. Πριν μολύνει κι άλλους. Γι’ αυτό δεν «έπιανε» τίποτε. Γι’ αυτό δεν σημειωνόταν καμιά πρόοδος. Είδαμε να εκτυλίσσεται ένα πεντάμηνο «δημοκρατικό πραξικόπημα». Αυτό το είδαν όλοι. Τώρα μάλιστα το μεταδίδουν σε όλον τον κόσμο εκατομμύρια tweets και blogs, «thisisacoup» το λένε παγκοσμίως. Είναι μάλιστα απορίας άξιον πώς υποβαθμίζεται στη χώρα μας. Η κυβέρνηση το αποκρύπτει για λόγους διπλωματίας και η αντιπολίτευση από σκοπιμότητα και κουτοπονηριά.

Όταν τα πράγματα έφτασαν στο απροχώρητο, ο Τσίπρας κατέφυγε στο δημοψήφισμα. Και δεν αποχώρησε βέβαια από τη διαπραγμάτευση. Τα μεσάνυχτα της Παρασκευής 26 Ιουνίου 2015 η διαπραγμάτευση είχε τελειώσει με ευθύνη της τρόικας. Το δημοψήφισμα διεξήχθη κάτω από ένα διπλό ψεύδος. Η αντιπολίτευση ισχυριζόταν ότι το δίλημμα ήταν το νόμισμα, ευρώ ή δραχμή. Ψέματα! Ήθελε απλώς να ανατρέψει την κυβέρνηση. Το πώς το προσπάθησε, τι μέσα χρησιμοποίησε, έχει πολυσυζητηθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Σουλτς, πρόεδρος του μόνου αιρετού σώματος της ΕΕ, ζητά κυβέρνηση τεχνοκρατών, ζητά την κατάργηση της πολιτικής ζωής. Και κανείς πλην ΣΥΡΙΖΑ δεν το καταγγέλλει. Ο Τσίπρας από την άλλη ισχυρίστηκε ότι βάζει σε ψήφιση τα προτεινόμενα μέτρα. Δεν ήταν όμως η πρώτη του προτεραιότητα. Βλέποντας την προσπάθεια υπονόμευσης απλώς αναζήτησε ψήφο εμπιστοσύνης. Και το πέτυχε. Ήταν μάλιστα η πρώτη φορά που μια διαδικασία ψηφοφορίας αποτύπωσε τόσο καθαρά μια ταξική σύγκρουση. Τα λαϊκά στρώματα και το κόμμα που εμπιστεύτηκαν, εναντίον της άρχουσας τάξης, συγκροτημένης πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά όσο ποτέ άλλοτε. Στη μέση το ΚΚΕ προερχόμενο από παράλληλο σύμπαν. Το λαϊκό «όχι» νίκησε και η ιστορική από κάθε άποψη νίκη προκάλεσε μια ολιγοήμερη ευφορία. Πριν κλείσει μια βδομάδα όμως μετατράπηκε σε απογοήτευση και ήττα. Τίποτε λοιπόν δεν πετύχαμε; Τζάμπα τα κάναμε όλα;

Μια προσεκτικότερη ματιά δείχνει άλλα πράγματα. Πρώτον, το «όχι» τσάκισε στην κυριολεξία την εσωτερική τρόικα. Αυτοί που ζητούσαν με τόση έπαρση την παραίτηση της κυβέρνησης, αποσύρονται σαν δαρμένοι σκύλοι. Ο Σαμαράς παραιτείται. Τα ΜΜΕ κατρακυλούν σε τηλεθέαση και αξιοπιστία. Οι πιστωτές βλέπουν ότι πόνταραν σε κουτσά άλογα και ο ΣΥΡΙΖΑ αντέχει. Δεύτερον, τίθεται παγκοσμίως το θέμα του χρέους. Ως τότε δεν ακουγόταν μιλιά. Τώρα το ψελλίζουν – με ποικίλους τρόπους και τόνους βεβαίως– όλοι. Τρίτον, για πρώτη φορά γίνεται ρωγμή στη γερμανική μονοκρατορία. Γάλλοι, Ιταλοί, Αμερικάνοι, κομισάριοι και πρόεδροι, πλήθος ΜΜΕ, μιλούν. Ο καθένας λέει το μακρύ του και το κοντό του, αλλά μιλούν. Δεν ακούνε μόνο άφωνοι, όπως έκαναν ως τότε. Δεν έγιναν βέβαια πονοψυχιάρηδες σοσιαλιστές. Απλώς καταλαβαίνουν ότι έτσι που το πάνε οι Γερμανοί, θα τινάξουν τα πάντα στον αέρα. Η Ευρώπη όμως αποκτά δειλά-δειλά μια κάποια πολιτική ζωή. Αυτή που είχε παραδώσει στους γραφειοκράτες λογιστές.

Τότε γιατί και αυτή η νέα διαπραγμάτευση απέτυχε; Γιατί καταλήξαμε σε μνημόνια; Ο Τσίπρας μάς ξεπούλησε; Τα πράγματα είναι απλούστερα: Ο Τσίπρας και όλος ο ΣΥΡΙΖΑ ηττήθηκαν. Βρέθηκαν μπροστά σε υπέρτερες δυνάμεις που τον τσάκισαν. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πολύ ριζοσπαστικός και αυθάδης για να μην υποχωρεί σε πιέσεις και τσαμπουκάδες. Ταυτόχρονα όμως είναι και πολύ υπεύθυνος για να μην οδηγήσει τον λαό σε μια ανθρωπιστική καταστροφή. Έπαιξε με γενναιότητα 5,5 μήνες στο χείλος κάθε γκρεμού, στην κόψη κάθε ξυραφιού. Ελίχθηκε, υποχώρησε, προχώρησε και πάλι προσπάθησε. Με τις τράπεζες κλειστές. Ο λαός τον ακολούθησε μπροστά στις ουρές των ΑΤΜ. Δεν μπορούσε όμως να διαχειριστεί μια χώρα χωρίς καύσιμα, με ελλείψεις στα φάρμακα, με έλλειψη σε μαλακό σιτάρι. Και προτίμησε μια ταπεινωτική συνθηκολόγηση. Θα μπορούσε βέβαια να αποχωρήσει σε πολλές ευκαιρίες. Το ευρωπαϊκό διευθυντήριο τον έσπρωξε στην έξοδο πολλές φορές. Θα επικαλούνταν την αριστεροσύνη του και το αξιακό του σύστημα και θα αποχωρούσε με ένα ψωροπερήφανο ταρατατζούμ. Θα διακινδύνευε όμως μια ανθρωπιστική καταστροφή. Ο ΣΥΡΙΖΑ συνθηκολόγησε. Τελεία και παύλα. Είχε κλείσει όμως κάθε οδός διαφυγής. Το είχε παλέψει ως το τέλος τιμώντας τη λαϊκή εντολή. Ακόμη και το πρωί της αποφράδας 13^ης Ιουλίου, 6 τα χαράματα, η ελληνική αποστολή επιχείρησε να αποχωρήσει. Όπως χαρακτηριστικά έγραψε το γερμανικό περιοδικό «Spiegel» η γερμανική πλευρά ζητούσε «φρικαλεότητες» για να ταπεινώσει την ελληνική αντιπροσωπεία. Με παρέμβαση Τουσκ, Γερμανοί και Έλληνες επέστρεψαν στο τραπέζι όπου ο Τσίπρας περιέσωσε κάποια τελευταία πράγματα. Δεν στεκόμαστε στο τι σώθηκε. Είναι μάταιο να κάνεις το κρέας ψάρι επισημαίνοντας τα «θετικά σημεία» και τις «ευελιξίες». Αυτά ας γίνουν στα τηλεοπτικά πάνελ. Ο λαός του «όχι» κατάλαβε ότι έχασε. Έχασε, αλλά δεν ξεπουλήθηκε. Ο ΣΥΡΙΖΑ υπέκυψε, όχι πριν αγωνιστεί. Οι 5,5 μήνες της διαπραγμάτευσης δεν ήταν χαμένος χρόνος. Ήταν χρόνος δικός μας.

Τώρα, ο τσαλαπατημένος ΣΥΡΙΖΑ βλέπει μια πικρή δικαίωση. Αυτό το ανοργάνωτο κόμμα των μικρομεσαίων και των διανοούμενων έγινε γνωστό στα πέρατα του κόσμου. Δεν έχει καμία σημασία η ματαιότητα της προβολής. Μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ όμως έγινε γνωστό σε όλο τον αναπτυγμένο κόσμο ότι η λιτότητα –austerity, το μάθαμε κι αυτό το αγγλικό– σκοτώνει. Ακόμη και στην Ευρώπη. Το θέμα της θηλιάς του χρέους συζητιέται παντού. Ένα στραβοκοίταγμα του Βαρουφάκη, ένα νεύμα του Τσίπρα και τα χρηματιστήρια του κόσμου ανεβοκατέβαιναν με αγωνία. Το βουνό γέννησε ποντίκι, ναι. Το ποντίκι όμως βρυχήθηκε. Και ο βρυχηθμός αυτός προκάλεσε αϋπνίες σε κάθε καπιταλιστή σε όλον τον πλανήτη. Προκάλεσε ρίγος σε κάθε δημοκράτη πολίτη της γης. Ας μην το ξεχνάμε. Αφού λοιπόν βρυχηθήκαμε και μας άκουσαν όλοι, ας μην φύγουμε σαν τα ποντίκια.