Μάσλενιτσα: Η ρωσική εβδομάδα της Τυρινής, ένα λαϊκό ξεφάντωμα

Της Ελένης Τσολιά

Η γιορτή αυτή υπήρχε πριν τον εκχριστιανισμό της Ρωσίας, γιορταζόταν τον Μάρτιο και ήταν η πρωτοχρονιά, η υποδοχή του νέου χρόνου, την εποχή που η φύση αναγεννάται. Μετά τον εκχριστιανισμό της Ρωσίας, η γιορτή αυτή άρχισε να γιορτάζεται οχτώ εβδομάδες πριν το Πάσχα και να διαρκεί μια εβδομάδα όπου διοργανώνονται πανηγύρια, παιχνίδια και χοροί. Από τα παλιά χρόνια, την εβδομάδα αυτή, οι άνθρωποι με λαϊκά πανηγύρια, παιχνίδια, βόλτες με έλκηθρα και στολισμένες άμαξες γιόρταζαν την τελευταία εβδομάδα που μπορούν οι πιστοί να φάνε βούτυρο, λάδι, γάλα, αβγά και ψάρι.

Το παραδοσιακό φαγητό της εβδομάδας αυτής είναι τα «μπλινί» (блины), είδος κρέπας που τρώγεται με βούτυρο, με μαρμελάδα αλλά και με ψάρι. Ένα φαγητό φτηνό και χορταστικό, που μπορούσαν από τα παλιά χρόνια να τρώνε όλοι, πλούσιοι και φτωχοί. Μία ρωσική παροιμία λέει ότι αν δεν διασκεδάσεις την εβδομάδα αυτή, αν δεν κεράσεις απλόχερα με την καρδιά σου και αν δεν κεραστείς γλυκά μπλινί, τότε όλος ο υπόλοιπος χρόνος θα είναι πικρός, χωρίς την παραμικρή γλύκα, φτωχικός, μοναχικός και πληκτικός.

Είναι η γιορτή της Άνοιξης, όταν οι άνθρωποι αποχαιρετούν το μακρύ, βαρύ χειμώνα, όταν ο ήλιος και το λιώσιμο των πάγων υπόσχονται έναν καινούριο κύκλο ζωής. Οι κιτρινωπές, στρογγυλές κρέπες με το ζεστό ατμό που αναδίδουν συμβολίζουν το ζεστό ήλιο και το λιώσιμο των πάγων. Ο χειμώνας, λέξη γένους θηλυκού στα ρωσικά, καίγεται με  χορούς και τραγούδια, σαν ομοίωμα γυναίκας που παριστάνει το χειμώνα. Η αποπομπή του χειμώνα γίνεται γύρω από τη φωτιά όπου προϋπαντούν την αναγέννηση της φύσης και την αφθονία που φέρνει η Άνοιξη. Το άναμμα της φωτιάς και το κάψιμο ανθρωπόμορφου ειδώλου είναι έθιμο πανάρχαιο που κατάφερε να επιβιώσει μετά τον εκχριστιανισμό των Ρώσων, παίρνοντας καινούργιο, χριστιανικό χαρακτήρα. Η καθαρτική δύναμη της φωτιάς που καίει το παλιό για να αντικατασταθεί από το νέο, συναντάται και στη δική μας παράδοση. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας αλλά και στην Κύπρο το μεγάλο Σάββατο, στον περίβολο της εκκλησίας πάνω σε κωνικά στοιβαγμένα ξύλα καίγεται το ομοίωμα του Ιούδα ενώ την Κυριακή του Πάσχα διοργανώνονται παιχνίδια και διαγωνισμοί.

Η φωτιά, οι κυκλικοί χοροί, το κάψιμο ανθρωπόμορφου ομοιώματος που είναι η προσωποποίηση του κακού, είναι απομεινάρια της λατρείας του ήλιου και η ανάγκη του ανθρώπου για κάθαρση, η βαθύτερη επιθυμία του να εξαφανίσει το κακό και να ανοίξει το δρόμο για το καλό. Ξεφάντωμα παγανιστικό, πανάρχαιο και προχριστιανικό με φαγητό, μουσικές και χορούς, χρώματα, χαρά και γέλιο, σαν μια επαναδιατύπωση του παλιού εθίμου και μια ακόμα επιβεβαίωση ότι τίποτα δεν χάνεται οριστικά, το καινούργιο έχει πάντα τις καταβολές του στο παρελθόν, που εξακολουθεί να επηρεάζει και πολλές φορές να καθορίζει το παρόν.