Της Ελένης Τσολιά
Ο Γριγκόριι Πέρελμαν είναι ο Ρώσος μαθηματικός που απέδειξε την εικασία Πουανκαρέ· ενός από τα μεγαλύτερα προβλήματα των μαθηματικών. Το 1904, ο Γάλλος μαθηματικός Ανρί Πουανκαρέ έθεσε το εξής πρόβλημα: Φανταστείτε ένα μυρμήγκι να περιφέρεται σε μια μεγάλη επιφάνεια. Θα μπορούσε να γνωρίζει εάν η επιφάνεια είναι επίπεδη, σφαιρική ή άλλου είδους; Μήπως υπάρχει τρόπος να αποδείξουμε ότι το σχήμα είναι σφαιρικό χωρίς να το δούμε; Η λύση του προβλήματος αυτού συμβάλλει στην αντίληψη που έχουμε για το χώρο αλλά και στην γνώση μας για το «σχήμα» του σύμπαντος.
Ο Γριγκόριι Πέρελμαν γεννήθηκε το 1966 στο Λένινγκραντ, σημερινή Αγία Πετρούπολη. Η μητέρα του, καθηγήτρια μαθηματικών και εξαιρετική μαθηματικός αφοσιωμένη στην επιστήμη της, δεν άργησε να καταλάβει το μαθηματικό ταλέντο του γιου της. Από πολύ νωρίς τον ώθησε στον κόσμο των μαθηματικών. Από την ηλικία των δέκα ετών, ο μικρός Γριγκόριι εντάχθηκε στην λέσχη μαθηματικών του Σεργκέι Ρούκσιν. Ο Σ. Ρούκσιν ετοίμαζε τους μαθητές του για να λαμβάνουν μέρος σε μαθηματικές Ολυμπιάδες. Φρόντιζε όμως και για την φυσική κατάσταση των μαθητών του γυμνάζοντάς τους. Σήμερα είναι ήδη επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η σωματική άσκηση είναι εξίσου σημαντική με την πνευματική, λόγω του ότι διαμορφώνει τις περιοχές εκείνες του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μάθηση και την απομνημόνευση, ενισχύοντας την λογική και τη μαθηματική σκέψη.
Στη λέσχη αυτή λοιπόν καθηγητές και μαθητές διάβαζαν λογοτεχνία και άκουγαν κλασσική μουσική. Με τον τρόπο αυτό οι καθηγητές καλλιεργούσαν στα παιδιά όχι μόνο το ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία και τη μουσική αλλά και την ευγένεια και την υπευθυνότητα. Το ήθος των μαθητών τους ήταν για αυτούς εξίσου σημαντικό με τις γνώσεις τους στα μαθηματικά. Το νεαρό αυτό ταλέντο είχε το ιδανικό περιβάλλον για να αναπτύξει το χάρισμά του: Την στήριξη της οικογένειάς του, εξαιρετικούς καθηγητές αλλά και συμμαθητές αντάξιους του.
Μετέπειτα, φοίτησε στο πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης όπου και ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του. Το 1990, μετακόμισε στην Αμερική με μια διετή υποτροφία για έρευνα, όπου εργάστηκε σε πανεπιστήμια ως επιστημονικός συνεργάτης. Εκεί είχε την ευκαιρία να συνεργαστεί με Αμερικανούς συναδέλφους του και να γνωρίσει το έργο και τις έρευνές τους. Ωστόσο, γύρισε πίσω στη Ρωσία την δεκαετία του ’90, όταν η χώρα διασπάστηκε και περνούσε μεγάλη οικονομική κρίση. Προτίμησε την Ρωσία με τους πενιχρούς μισθούς, εγκαταλείποντας μια λαμπρή καριέρα σε πανεπιστήμια της Αμερικής. Ήδη πολλοί τον χαρακτήριζαν ιδιόρρυθμο γιατί ζούσε ασκητική ζωή και περιφρόνησε τους ψηλούς μισθούς και τη φήμη που του πρόσφεραν τα αμερικανικά πανεπιστήμια. Ο Γριγκόριι Πέρελμαν ήταν πολύ διαφορετικά διαπαιδαγωγημένος και βαθιά απογοητευμένος από την παγκόσμια μαθηματική κοινότητα.
«Παράξενοι δεν θεωρούνται εκείνοι που δεν έχουν ηθικούς φραγμούς αλλά αυτοί που σαν κι εμένα είναι απομονωμένοι από τους πολλούς. Εννοείται ότι υπάρχουν και κάποιοι που είναι λίγο-πολύ έντιμοι μαθηματικοί. Στην πραγματικότητα όμως είναι όλοι κομφορμιστές. Κι ενώ οι ίδιοι είναι έντιμοι, ανέχονται αυτούς που δεν είναι τίμιοι. Αυτός είναι ο λόγος που αναγκάστηκα να αποχωρήσω από την μαθηματική κοινότητα. (…) Πάντα με συγκινούσε το μοίρασμα των ιδεών και όχι η κριψίνοια και η μανία καταδίωξης με την αποκλειστικότητα και τις ανταμοιβές της» (απόσπασμα από συνέντευξη του Γριγκόριι Πέρελμαν στο περιοδικό «New Yorker»).
Χρειάστηκε εννιά χρόνια επίμονης, μοναχικής δουλειάς για να φτάσει στη λύση της εικασίας του Πουανκαρέ. Ανάρτησε την υπόθεσή του στο διαδίκτυο. Το 2003, έκανε ακόμα δύο αναρτήσεις λέγοντας ότι έχει τη λύση. Όταν αργότερα του προτάθηκε το βραβείο του ινστιτούτου μαθηματικών Κλέι και ένα εκατομμύριο δολάρια, ο Γριγκόριι Πέρελμαν τα αρνήθηκε λέγοντας ότι αν η απόδειξή του είναι σωστή, δεν χρειάζεται καμία άλλη αναγνώριση και αμοιβή.
Πολλά δημοσιεύματα είχαν αφήσει να εννοηθεί ότι ο Πέλερμαν ασχολήθηκε με την εικασία Πουανκαρέ για να πάρει την αμοιβή. Αυτό ήταν για τον επιστήμονα μεγάλη προσβολή. Ο κόσμος της επιστήμης που ο Πέλερμαν θεωρούσε ό,τι πιο έντιμο και ηθικό, είχε μετατραπεί σε εμπορεύσιμο προϊόν. Οι δικοί του δάσκαλοι τον είχαν μάθει ότι το μοναδικό πράγμα που αξίζει την λατρεία μας είναι η αλήθεια και σύμφωνα με τη δική του ηθική η πιο ψηλή αμοιβή της διάνοιας είναι τα ίδια τα επιτεύγματά της.
