Το «θατσερικό» πρόγραμμα του Μητσοτάκη είναι καταδικασμένο να αποτύχει

Tου Τριαντάφυλλου Κούρα

Καταρχάς, ο βασικότερος παράγοντας για την αποδοχή εμβληματικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων, που «πρέπει» να επιβληθούν σε μια κοινωνία καθημαγμένη, μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα μεγάλης λιτότητας και φτωχοποίησης πολλών και μεγάλων στρωμάτων του κοινωνικού της συνόλου, ώστε αυτή να ανακάμψει, είναι το πολιτικό διαμέτρημα του ηγέτη που επιβάλλει αυτές τις μεταρρυθμίσεις.

Η Μάργκαρετ Θάτσερ ήταν μια νεοφιλελεύθερη πολιτικός με παροιμιώδη εγκράτεια, που γεννήθηκε άγνωστη, μεγάλωσε, μορφώθηκε, πάλεψε και σφυρηλατήθηκε από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τελικώς ανήλθε στην ηγεσία ενός παρηκμασμένου κόμματος. Μέσα από συνεχείς δοκιμασίες αναδείχθηκαν τα αδιαμφισβήτητα ηγετικά της προσόντα και κατάφερε με πολύ σοβαρό κοινωνικό κόστος να ξαναστήσει στα πόδια της τη βρετανική οικονομία. Ακόμα και όσοι βρίσκονταν απέναντι στην πολιτική της, αναγνώριζαν την αξία της γιατί ποτέ δεν απέφυγε μάχες, με αποτέλεσμα να την αποδεχτούν ως μια άξια αντίπαλο που γνωρίζει την πραγματικότητα από δική της εμπειρία. Πολιτικός με εκπληκτική, στοχευμένη ρητορικὴ δεινότητα που τα αδιαμφισβήτητα επιχειρήματά της ήταν σχεδόν ακατάρριπτα. Εξόχως προοδευτική σε κάποια ζέοντα θέματα της βρετανικής κοινωνίας, υποστήριξε τη νομιμοποίηση της ομοφυλοφιλίας αλλά και τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων και άντεξε σε ανέντιμα χτυπήματα λόγω του ότι ήταν γυναίκα.

Αντιθέτως, ο Κυριάκος Μητσοτάκης φέρει ένα βαρύ όνομα ως ξεκίνημα αλλά και βαρίδι της πολιτικής του σταδιοδρομίας, είναι ένας μοσχαναθρεμένος πλούσιος γόνος που του προσφέρθηκαν όλα στο “πιάτο”. Με φυσική ροπή προς τις πρόσκαιρες απολαύσεις τις οποίες απολαμβάνει προκλητικά αδιαφορώντας για τον κοινωνικό αντίχτυπο, δεν γνωρίζει τι σημαίνει αγώνας για να αποκτήσεις κάτι σημαντικό και έτσι δεν έχει σοβαρό έρεισμα στην κοινωνία ως προσωπικότητα, βρίσκεται αποξενωμένος από τη μεγαλύτερη μερίδα του ελληνικού λαού που πραγματικά παλεύει για να επιβιώσει. Οι ιδεοληψίες του βρίσκονται στη σφαίρα ενός εξωπραγματικού κόσμου, αντλούνται από κάθε άλλο παρά από εμπειρία ζωής αλλά και ακόμα χειρότερα, υπαγορεύονται, χωρίς να υπάρχει απ’ αυτόν το ανάλογο υπόβαθρο αξιολόγησης, από συγκεκριμένους οικονομικούς κύκλους που την προηγούμενη τετραετία έχασαν τη γη κάτω απ’ τα πόδια τους λόγω της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Ένας πολιτικός που η άνοδός του στη διακυβέρνηση της πατρίδας μας βασίστηκε στο λαϊκισμό και στο ψέμα και του οποίου τα προεκλογικά επιχειρήματα καταρρέουν επιταχυνόμενα απ’ την πραγματικότητα.

Η Θάτσερ ήταν γνωστή με το προσωνύμιο «Σιδηρά Κυρία» όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης δυστυχώς με το υποκοριστικό του … Cούλης.

Από λαό σε λαό

Ο δεύτερος πολύ σημαντικός παράγοντας είναι ο λαός στον οποίο απευθύνονται οι μεταρρυθμίσεις καθώς και το μέγεθός του. Εδώ πέραν της μεγάλης πληθυσμιακής διαφοράς, αναφέρεται μόνο μια αξιοπρόσεκτη διαφορά των δύο λαών που είναι η ομοιογένεια και το αίσθημα εθνικής συνείδησης. Ο βρετανικός λαός δεν είναι ομοιογενής και το αίσθημα ενός ενιαίου έθνους δεν είναι τόσο ανεπτυγμένο, σε αντίθεση με την Ελλάδα που αυτή η ομοιογένεια θεωρείται δεδομένη λόγω μακρόχρονης ιστορίας και θρησκευτικών πεποιθήσεων. Επίσης ο βρετανικός λαός είναι ευεπίφορος στις κοινωνικές αλλαγές αρκετούς αιώνες πριν. Αντίθετα η τεσσάρων αιώνων οθωμανική κατοχή έχει αφήσει ακόμα πολλά κατάλοιπα υποταγής στη συνείδηση του Έλληνα παρά την αδιαμφισβήτητη θέλησή του να παλέψει απέναντι σε ό,τι θεωρεί άδικο.

Αυτήν λοιπόν την πολιτική που καθιερώθηκε παγκοσμίως ως «θατσερισμός» και αποτέλεσε έναν νέο οικονομικό όρο που σημαίνει την ισοπέδωση οποιουδήποτε κοινωνικού, εργασιακού, προνοιακού και συνδικαλιστικού δικαιώματος για χάρη της οικονομικής ανάπτυξης, θέλει ο Κυριάκος Μητσοτάκης να επιβάλει στη ρημαγμένη ελληνική κοινωνία από την προηγούμενη οικονομική κρίση αλλά και την πανδημία του κορονοϊού, χωρίς όμως να λαμβάνει υπόψιν του κάποιους θεμελειώδεις παράγοντες που διαφοροποιούν τη σημερινή Ελλάδα απ’ τη Μ. Βρετανία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο κρατικός μηχανισμός

Ας συνεχίσουμε λοιπόν παραθέτοντας τους επιμέρους παράγοντες, ξεκινώντας απ’ τη διάρθρωση του κρατικού μηχανισμού. Η Βρετανία έχει έναν πανίσχυρο και άκρως αποτελεσματικό κρατικό μηχανισμό, ανεπτυγμένο, σφυρηλατημένο και εφαρμοσμένο στυγνά εδώ και αιώνες στις αποικίες της Βρετανικής Αυτοκρατορίας αλλά και στον εγχώριο πληθυσμό μέσω του μη κατοχυρωμένου συνταγματικώς αγγλικού δικαίου. Η κατασταλτική δύναμή του εφαρμόσθηκε μέσω του αποικιακού στρατού στις αμέτρητες επαναστάσεις των λαών της αποικιοκρατίας της, αλλά και εγχώρια από τους ιδιωτικούς στρατούς των μεγαλοϊδιοκτητών γης που, όταν δεν συμμετείχαν σε επεκτατικούς πολέμους υπό την αιγίδα του Βασιλέως, χρησιμοποιούνταν για την επιβολή του δικαίου του ισχυρού καθώς οι φεουδάρχες είχαν το δικαίωμα ζωής και θανάτου στους δουλοπάροικούς τους μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα. Ακόμα και η Magna Carta εφαρμοζόταν επιλεκτικά ευνοώντας τους ισχυρούς. Αυτό το αποτελεσματικό κράτος και δη οι δυνάμεις καταστολής του, χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον για την επιβολή των θατσερικών μεταρρυθμίσεων.

Η Ελλάδα ακόμα προσπαθεί να φτιάξει ένα σύγχρονο κράτος βρίσκοντας εμπόδια τις επί δεκαετίες δομικές στρεβλώσεις που άφησαν πίσω τους πολιτικές βασισμένες στο μικροκομματικό συμφέρον κυρίως από τη μεταπολεμική δεξιά αλλά και την επταετή χούντα. Η προσπάθεια του «επιτελικού» μητσοτακικού κράτους να στήσει και να οργανώσει το δυνατόν καλύτερο κατασταλτικό μηχανισμό, βρίσκει αντιστάσεις ακόμα και εντός αυτού του μηχανισμού ο οποίος θα βρεθεί απέναντι σε μια συνολικά εξεγερμένη κοινωνία. Οι ενδογενείς αντιστάσεις αποδείχθηκαν και κατά τη διάρκεια της πανδημίας όπου καταδικάστηκαν απὸ παντού κάποιες αντιδημοκρατικές πρακτικές κάποιων λίγων ακραίων της ΕΛ.ΑΣ. με αποτέλεσμα τα υπόλοιπα όργανα της ΕΛ.ΑΣ. να αποστασιοποιηθούν από παρόμοιους ελέγχους.

Η παραγωγική βάση

Ένας επίσης πολύ σημαντικός παράγοντας είναι η παραγωγική βάση. Η Βρετανία εκείνη την περίοδο βρισκόταν στο μεταίχμιο της τρίτης βιομηχανικής επανάστασης, διαθέτοντας ισχυρή πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή παραγωγή, δηλαδή αγροτική, κτηνοτροφική και παραγωγή εγχώριων ενεργειακών ορυκτών, βιομηχανική μεταποιητική παραγωγή αλλά και σημαντική μερίδα στην παγκόσμια προσφορά υπηρεσιών με σημαντικότατη εξαγωγική δραστηριότητα όλων αυτών. Είναι πολύ ευκολότερο να μεταρρυθμίσεις κάτι υπαρκτό το οποίο λειτουργεί πολύ ικανοποιητικά απ’ το να προσπαθήσεις να μεταρρυθμίσεις με ευχολόγια κάτι το οποίο δεν υπάρχει σε ικανοποιητικό επίπεδο.

Η Ελλάδα έχει μεν κάποια σημαντική αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή αλλά σε όλα τα υπόλοιπα υπολείπεται κατά πολύ, καθώς ο τουρισμός έχει καταστεί πλέον «μονοκαλλιέργεια». Οι όποιες εξαγωγές προϊόντων δεν αποτελούν μεγάλο ποσοστό του ΑΕΠ. Όσον αφορά την πρωτοπόρα παγκοσμίως ελληνική ναυτιλία, αυτή δεν μπορεί και δεν θέλει να συνεισφέρει αναλόγως του μεγέθους της. Προσπάθειες μεταρρύθμισης προσκρούουν κυρίως στην ανυπαρξία μεταρρυθμιστικού αντικειμένου. Δυστυχώς ο πακτωλός χρήματος που δόθηκε μέσω των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων κατασπαταλήθηκε χωρίς να αφήσει το παραμικρό αποτύπωμα αναδιάρθρωσης στην παραγωγική διαδικασία.

Επάρκεια πρώτων υλών και ενέργειας

Το χρέος της Βρετανίας εκείνη την εποχή, που την οδήγησε στις αγκάλες του ΔΝΤ για ένα δάνειο μόλις 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων απ’ την προηγούμενη κυβέρνηση των Εργατικών, ήταν όχι απλώς διαχειρίσιμο αλλά λόγω της ύπαρξης πραγματικής οικονομικής και παραγωγικής βάσης κατορθώθηκε να αποπληρωθεί πολύ σύντομα.

Το δικό μας δυσθεώρητο χρέος ακόμα και ρυθμισμένο απ’ την προηγούμενη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, είναι απλώς πλέον μη διαχειρίσιμο και κυριολεκτικώς βαρίδι στις ερχόμενες δεκαετίες για την ανάπτυξη.

Η Βρετανία ως παγκόσμιο κέντρο χρηματοοικονομικών συναλλαγών έχει τη δυνατότητα διαμόρφωσης της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής δραστηριότητας προσελκύοντας και κατευθύνοντας με μεγάλη επιτυχία κεφάλαια εκεί που επιθυμεί. Η Ελλάδα δυστυχώς δεν μπορεί να συγκρατήσει ούτε καν τα εγχώρια κεφάλαιά της τα οποία εξάγονται λόγω της ανασφάλειας των κατόχων τους, αφαιρώντας την απαραίτητη κινητήρια δύναμη για την εσωτερική ανάπτυξη.

Η Βρετανία μπορεί να αποτελεί πλέον το «φάντασμα» της άλλοτε κραταιάς Βρετανικής Αυτοκρατορίας που δέσποζε παγκοσμίως, η κληρονομιά της όμως είναι οι ισχυροί δεσμοί με τις άλλοτε αποικίες της, καθώς αποτελούσε έναν ισχυρό πελάτη των προϊόντων αυτών των αποικιών που ενίσχυαν τη μεταποιητική βιομηχανία της, της οποίας είχε και την τεχνογνωσία παραγωγής των μηχανημάτων και ταυτοχρόνως οι πρώην αποικίες αποτελούσαν με τη σειρά τους πελάτες για τα μεταποιημένα αυτά προϊόντα.

Η Ελλάδα βασίζεται κυρίως στην εισαγωγή τόσο των πρώτων υλών αλλά και της τεχνογνωσίας, τεχνολογίας και μηχανών μεταποίησης αυτών. Η εσωτερική κατανάλωση και όχι η εξαγωγική της δραστηριότητα είναι αυτή που ενισχύει την αύξηση του ΑΕΠ και άρα την όποια ανάπτυξη.

Ένας ακόμα παράγοντας είναι η ενεργειακή επάρκεια που στη Βρετανία ήταν δεδομένη λόγω της υπερπαραγωγής κάρβουνου, πετρελαίου αλλά και πυρηνικής ενέργειας. Η Ελλάδα δυστυχώς ακόμα και τώρα εισάγει ηλεκτρική ενέργεια και οι ΑΠΕ είναι ανεπτυγμένες σε τόσο χαμηλό επίπεδο που δεν θα μπορέσουν να αντισταθμίσουν αυτήν την ανεπάρκεια για αρκετές δεκαετίες.

Νομισματική πολιτική και διπλωματία

Στη συνέχεια πρέπει να αναφερθεί η νομισματική πολιτική, βάσει της οποίας η Θάτσερ κατάφερε να ισορροπήσει τον εγχώριο πληθωρισμό αλλά και να ενισχύσει την εξαγωγική δραστηριότητα της πατρίδας της. Η συναλλαγματική πολιτική της άλλαζε κατά το δοκούν με σκοπό τη βελτίωση κυρίως της εξαγωγικής δραστηριότητας. Η Βρετανία επέλεξε ακόμα και ως μέλος της ΕΟΚ και εν συνεχεία της Ε.Ε. να μην είναι μέλος της Ευρωζώνης διατηρώντας τη νομισματική αυτοτέλειά της που αποδείχθηκε σωτήρια ακόμα και τώρα μετά το Brexit.

Η Ελλάδα δυστυχώς δεν έχει κανένα δικαίωμα άσκησης νομισματικής πολιτικής, χανοντας εν τοις πράγμασι ένα ισχυρότατο όπλο στην άσκηση της οικονομικής της πολιτικής.

Η Βρετανία διαθέτει μια ισχυρότατη παγκόσμια διπλωματία, ενισχυόμενη από έναν πανίσχυρο στρατό που μπορεί να επέμβει παγκοσμίως και να διασφαλίσει τα όποια οικονομικά συμφέροντα μέσω πολέμων όπως έγινε στις νήσους Φώκλαντ με την Αργεντινή. Εκείνος ο πόλεμος εκτίναξε τη δημοφιλία της Θάτσερ επισκιάζοντας για μεγάλο διάστημα τις εσωτερικές ισοπεδωτικές μεταρρυθμίσεις. Η Ελλάδα δυστυχώς δεν έχει τη δύναμη ούτε της διπλωματίας αλλά ούτε και των Ενόπλων Δυνάμεων να αντιδράσει με προκαθορισμένο αποτέλεσμα στις προκλητικές ενέργειες της Τουρκίας. Η σθεναρή αντίσταση της προηγούμενης κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ που έθεσε σαφείς κόκκινες γραμμές απέναντι στις αμφισβητήσεις της Τουρκίας, αντικαταστάθηκε με μια πολιτική κατευνασμού δίνοντας πολύ αέρα στην Τουρκία και δημιουργώντας αίσθημα ανασφάλειας στον ελληνικό λαό. Ακόμα και η αδιαμφισβήτητη διπλωματική επιτυχία της Συμφωνίας των Πρεσπών, τίθεται πλέον εν αμφιβόλω λόγω της καθυστέρησης υπογραφής των διμερών μνημονίων συνεργασίας.

Κοινωνική πολιτική

Η Θάτσερ άσκησε μια αμφιλεγόμενη (!) κοινωνική πολιτική που μπορεί να ισοπέδωνε κοινωνικά δικαιώματα, έδινε όμως κάποια μικρά αντισταθμιστικά ανταλλάγματα όπως ήταν η απόδοση στους χρόνια διαμένοντες ενοίκους, των δημοσίων εργατικών κατοικιών με χαμηλό τίμημα. Ο ακρονεοφιλελεύθερος Πτωχευτικός Κώδικας του Κυριάκου Μητσοτάκη δεν δίνει κανένα πραγματικό δικαίωμα απόκτησης της υποθηκευμένης κατοικίας δεκάδων χιλιάδων υπερχρεωμένων νοικοκυριών. Η αντίδραση, όταν αυτός εφαρμοσθεί, θα είναι κολοσσιαία.

Η παγκόσμια πραγματικότητα του Ψυχρού Πολέμου, ήταν ένα γεγονός και ένα καθεστώς που «δικαιολογούσε» την εποχή της Θάτσερ πολλές κατασταλτικές ενέργειες εναντίον των γιγαντιαίων απεργιών και κινητοποιήσεων που θεωρούνταν υποκινούμενες από αριστερά φρονήματα και δη κομμουνιστικά. Στην Ελλάδα, μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, τέτοιες αναφορές αναγόμενες στην μεταπολεμική αριστερά μονάχα θυμηδία μπορούν να προκαλέσουν καθώς κανείς δεν τις παίρνει πλέον στα σοβαρά.

Ένα άλλο πολύ σημαντικό σημείο ήταν ότι η προηγούμενη κυβέρνηση των Εργατικών στη Βρετανία είχε ήδη ξεκινήσει αυξήσεις φόρων, μειώσεις μισθών για να αντισταθμίσει την αύξηση του πληθωρισμού με την οικονομία να βρίσκεται σε ένα σπιράλ καθίζησης. Όλα αυτά είχαν ήδη δημιουργήσει ένα κλίμα αποδοχής σκληρότερων μέτρων και μεταρρυθμίσεων από τη Θάτσερ.

Εδώ η προηγούμενη Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είχε ήδη προβεί σε αυξήσεις μισθών και η οικονομία αφέθηκε σε συνεχή ανάπτυξη 12 τριμήνων για να καθιζάνει εκ νέου με την ανάληψη της διακυβέρνησης απ’ τον Κυριάκο Μητσοτάκη.

Ένα επίσης σημαντικό στοιχείο είναι ότι στη Βρετανία αυτό το πρόγραμμα ξεδιπλώθηκε σε διάστημα σχεδόν μιας δεκαετίας κι όχι σε μερικούς μήνες και μάλιστα εν μέσω μιας πανδημίας όπως στην Ελλάδα. Μιας πανδημίας τα αποτελέσματα της οποίας είναι πολύ νωρίς ακόμα να εμφανισθούν συνολικώς και ακόμα περισσότερο να εκτιμηθούν επαρκώς. Οι όποιες σταδιακές αντιδράσεις αν και μεγάλου μεγέθους στη Βρετανία, μπορούσαν πιο εύκολα να αντιμετωπισθούν και να αποσοβηθούν.

Αφέθηκε τελευταίο κάτι που είναι πάρα πολύ σημαντικό και είναι καλό να το έχουμε υπόψιν μας: Όλο αυτό το νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα της Θάτσερ, που άφησε ανεξίτηλες πληγές στη βρετανική κοινωνία, είχε ως αποτέλεσμα το ΑΕΠ στη Μ. Βρετανία να αυξηθεί κατά 26,8% στη δεκαετία 1979-1989 όταν ο μέσος όρος της τότε ΕΟΚ ήταν 24,3%.

Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: ήταν αυτή η ισοπέδωση όλων των κοινωνικών, εργασιακών, συνδικαλιστικών και προνοιακών δικαιωμάτων ικανό αντιστάθμισμα για μια ανάπτυξη μόλις 2,5% μεγαλύτερη σε δέκα χρόνια, δηλαδή μόλις 0,25% το χρόνο;