Νέα αναλυτικά προγράμματα, πολλαπλό βιβλίο και πιλοτική εφαρμογή…

Του Στέλιου Ζερβάκη

Τις τελευταίες ημέρες, στο πλαίσιο της συζήτησης του πολυνομοσχεδίου με τον ευφάνταστο τίτλο «Αναβάθμιση του σχολείου, ενδυνάμωση του εκπαιδευτικού (sic) και λοιπές διατάξεις» μεταξύ άλλων έχει ανακύψει το θέμα του πολλαπλού βιβλίου και των επερχόμενων αλλαγών στα Προγράμματα Σπουδών (ΠΣ). Αν και η δημόσια συζήτηση έχει επικεντρωθεί, κυρίως, στο θέμα της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και στις επερχόμενες κρίσεις στελεχών εκπαίδευσης, θεωρούμε ότι αυτή η πτυχή του νομοσχεδίου δεν είναι λιγότερη σημαντική, καθώς θα επηρεάσει άμεσα την εκπαιδευτική διαδικασία και μάλιστα τον πυρήνα της. Ας δούμε, λοιπόν, κάποιες παραμέτρους που δεν είναι και τόσο αθώες…

Πρώτα απ’ όλα η συγγραφή νέων ΠΣ είχε ξεκινήσει σταδιακά από το 2018 με αλλαγές στα ΠΣ, για παράδειγμα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας της Γ΄ Λυκείου, των Αρχαίων Ελληνικών της Γ΄ Λυκείου (που εφαρμόζονται ήδη), αλλά και της Ιστορίας των τριών τάξεων του Γυμνασίου και της Α΄ Λυκείου (τα οποία ακυρώθηκαν χωρίς επαρκή δικαιολογία). Επομένως, η ανάγκη εκσυγχρονισμού και ανανέωσης είχε ήδη αναγνωριστεί, ενώ από το 2016 είχε διαπιστωθεί, επιπλέον, ο μαξιμαλισμός εν γένει των ισχυόντων ΠΣ. Έτσι, με τον εξορθολογισμό της ύλης (2016-17) έγινε μία μεγάλη προσπάθεια να προσαρμοστεί η διδακτέα ύλη στον πραγματικό διδακτικό χρόνο.

Το πρώτο ζήτημα που προκύπτει με αφορμή την εκπόνηση των νέων ΠΣ, είναι σε ποιο βαθμό αυτά θα υπηρετούν, πράγματι, τις νέες διδακτικές προσεγγίσεις και, κυρίως, αν θα ανταποκρίνονται στις προοπτικές της επόμενης δεκαετίας. Ποιες είναι, λοιπόν, οι βασικές γραμμές που, κατά το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), χρειάζεται να υπηρετούν; Τι χρειάζεται να αλλάξει π.χ. στην Ιστορία ή στα Μαθηματικά; Γιατί τα Αρχαία Ελληνικά εξακολουθούν να είναι απαραίτητα σε μία πολυπολιτισμική κοινωνία, όπως αυτή του 21^ου αιώνα; Διότι, πέρα από γενικόλογες αναφορές[1], δεν έχουμε ακούσει ή διαβάσει κάτι. Το ΙΕΠ οφείλει να προτείνει στον δημόσιο διάλογο συγκεκριμένες θέσεις με την ανάλογη επιστημονική και διδακτική τεκμηρίωση, να συνδιαμορφώνει την εκπαιδευτική πολιτική ως θεσμικός συνομιλητής της Πολιτείας, και να μην λειτουργεί ως απλός διαχειριστής προγραμμάτων ΕΣΠΑ και φερέφωνο ετερόκλητων προσωπικών απόψεων…

Άλλωστε, έχει αποδειχθεί διαχρονικά ότι κανένα ΠΣ (ειδικά στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση) δεν έφερε την πολυπόθητη ανανέωση, εάν α) ο διδακτικός χρόνος (Ωρολόγιο Πρόγραμμα) δεν είναι ρεαλιστικός και αντίστοιχος προς τις επιδιώξεις του ΠΣ, β) ο τρόπος της τελικής αξιολόγησης και κυρίως αυτός που επιλέγεται για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, δεν είναι σύμφωνος με τους στόχους των ΠΣ. Κατά συνέπεια, πώς οριστικοποιούνται ΠΣ χωρίς να έχει αποσαφηνιστεί εκ μέρους του ΙΕΠ το νέο Ωρολόγιο Πρόγραμμα και ο τρόπος της τελικής αξιολόγησης ή τουλάχιστον να υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις προς ποια κατεύθυνση θα είναι αυτά; Τι θα γίνει, επίσης, με τις Κοινωνικές Επιστήμες; Εξοβελίζονται διά παντός από την ελληνική εκπαίδευση;

Το δεύτερο ζήτημα έχει να κάνει με τη διαδικασία συγγραφής των σχολικών βιβλίων. Αναμένεται, δηλαδή, μετά την οριστικοποίηση των νέων ΠΣ να υπάρξει προκήρυξη προς κάθε ενδιαφερόμενο για τη συγγραφή των σχολικών βιβλίων, σύμφωνα με το περιεχόμενο του εκάστοτε ΠΣ και των τεχνικών προδιαγραφών που θα οριστούν από τους συγγραφείς των ΠΣ. Εδώ, υπάρχει ένα τεράστιο ηθικό ζήτημα. Είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι πολλά από τα μέλη των ομάδων συγγραφής των ΠΣ έχουν έλθει σε κατ’ αρχήν συμφωνία με εκδοτικούς οίκους ή και φροντιστηριακούς ομίλους (!) προκειμένου να αναλάβουν την εκπόνηση των νέων σχολικών βιβλίων… Αυτό σημαίνει, ότι κάποιοι θα έχουν προβάδισμα στη συγγραφή, καλύτερη αξιοποίηση πληροφοριών μέσα από το ΙΕΠ και γενικότερα θα θεωρηθούν ως καλύτεροι εκφραστές του πνεύματος του νέου ΠΣ. Άρα, τα βιβλία τους θα έχουν και περισσότερες πιθανότητες επιλογής. Επομένως, είναι αυτονόητο ότι όσοι/-ες συμμετέχουν στην εκπόνηση των νέων ΠΣ πρέπει να αποκλειστούν a priori από τη φάση της συγγραφής των νέων σχολικών βιβλίων που αντιστοιχούν στο ΠΣ που έχουν εκπονήσει. Κατ’ αντίστοιχο τρόπο, οι επιτροπές που θα εγκρίνουν τα νέα εγχειρίδια πρέπει να είναι ανεξάρτητες και να διαθέτουν το ανάλογο θεσμικό κύρος.

Πολλά είναι τα ερωτήματα που σχετίζονται με την πολυδιαφημιζόμενη πιλοτική εφαρμογή για την οποία γίνεται λόγος ότι θα ξεκινήσει υποχρεωτικά στα Πειραματικά και Πρότυπα Σχολεία άμεσα… Πώς είναι δυνατόν να ξεκινήσει πιλοτική εφαρμογή χωρίς να έχουν στη διάθεσή τους μαθητές/-τριες και εκπαιδευτικοί τα νέα βιβλία; Με δεδομένο ότι θα υπάρξουν αλλαγές στη διδασκόμενη ύλη σε όλα τα μαθήματα, με ποιο διδακτικό υλικό θα αφομοιωθούν αυτές από τους/τις μαθητές/-τριες; Άραγε, θα υποχρεωθούν οι εκπαιδευτικοί να δημιουργήσουν δικό τους εκπαιδευτικό υλικό προκειμένου το μάθημα να ανταποκρίνεται στη νέα ύλη και στη νέα προφανώς στοχοθεσία; Πόσο ρεαλιστική είναι μία τέτοια εφαρμογή; Με ποια διαδικασία θα καταγραφούν και θα αξιοποιηθούν τα συμπεράσματα της πιλοτικής εφαρμογής; Θα προβλεφθεί αναπροσαρμογή των βιβλίων και των ΠΣ, εάν διαπιστωθούν ανεπάρκειες, δυσκολίες και εμφανείς αστοχίες; Ή τελικά όλα θα γίνουν για τα μάτια του κόσμου;

Προσπαθήσαμε να καταδείξουμε σύντομα μερικές μόνο πτυχές του θέματος. Δεν πρέπει, όμως, να μας διαφεύγει το σημαντικότερο: Καμία εκπαιδευτική πολιτική δεν θα έχει διάρκεια α) εάν δεν λάβει υπόψη της ό,τι θετικό έχει ήδη εφαρμοστεί τα προηγούμενα χρόνια, και τουναντίον χαρακτηρίζεται από έπαρση και αλαζονεία, και β) εάν δεν πείσει τους/τις εκπαιδευτικούς της τάξης για τη λειτουργικότητα και αποτελεσματικότητά της.

*[1] https://www.esos.gr/arthra/69838/iep-plaisio-arhon-gia-tin-ekponisi-ton-neon-programmaton-spoydon