Εικόνες που (μετα)φέρουν τα σημάδια ειδεχθούς βίας

«Μιμητισμός», «κακό παράδειγμα», είναι λέξεις που κάποτε επαναλαμβάνονταν καταχρηστικά και ανέδιδαν οσμή συντήρησης. Ωστόσο άδικα υποτιμήθηκαν: Ναι, έγιναν εργαλεία βαρετού διδακτισμού, αλλά πάντα συγκρατούσαν μια χειροπιαστή ουσία. Στη θεωρία, οι ιδέες των συμπεριφοριστών και οι εικόνες με τα σκυλάκια του Παυλόφ έχουν έχουν μεν θολώσει, αλλά μένουν ζωντανές. Για τη λαϊκή σοφία πάλι είναι δεδομένο: Αν ο γονιός κρατώντας το τσιγάρο στο χέρι συμβουλεύει το παιδί να μην καπνίζει , το παιδί συνήθως ακολουθεί το (κακό) παράδειγμα, την εικόνα κι όχι τη συμβουλή. Κι όσο για τους τεχνικούς της νεογλώσσας, αυτοί το ξέρουν το μυστικό: Αντί να μιλούν παλιοκαιρίστικα για παραδείγματα και μιμήσεις, μιλούν για μοντέλα και ινφλουένσερς και κερδίζουν το παιχνίδι του επηρεασμού.

Πάνω απ’ όλα όμως, τους φόβους παράγει και τεκμηριώνει η πραγματικότητα, ακόμη και το ίδιο το ίχνος των παλαιότερων επιθέσεων με βιτριόλι. Δεν ήταν άγνωστα τα αντίστοιχα περιστατικά και σε δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα, στο πενήντα και το εξήντα. Το πρώτο απαίσιο εναρκτήριο λάκτισμα είχε την ακολουθία του, μετά μεσολαβούσε λήθη, μετά νέο κύμα βαρβαρότητας. Ακόμη και σήμερα μετά την επίθεση στην Ιωάννα καταγράφηκαν κι άλλες παρόμοιες με καυστικό υγρό. Πιθανό επίσης η εξοικείωση με τις ειδήσεις για γυναικοκτονίες να εμπνέει μιμήσεις και πατριαρχικές ανθρωποκτόνες αγριότητες, γι’αυτό να παρατηρείται το φούντωμα στις μέρες μας. Και, φυσικά, το φαινόμενο είναι διεθνές: Η θανατική ποινή στις ΗΠΑ και η ιδιωτική οπλοφορία, δεν αποτρέπουν τις ανθρωποκτονίες. Δυστυχώς και η νόμιμη θανάτωση μπορεί να παραδειγματίζει ως βία. Τα θεάματα ευημερούν, οι αριθμοί εκτινάσσονται, η ιδέα – θανάτωση εξαπλώνεται ως πράξη στην καθημερινότητα μέχρι και σε σχολεία, με μαζικές τραγικές συνέπειες.

Το κακό είναι πως οι ακραίες εικόνες έχουν τη δύναμη να επηρεάζουν ειδικά όσους βρίσκονται σε εκρηκτικές καταστάσεις πίεσης ή «παράνοιας», γι’ αυτό η ανάλυση ή η λογική απειλή κυρώσεων χάνουν κάτι από την ισχύ τους. Με συντομία: Οι τηλεοπτικοί κήνσορες και οι επιτήδειοι του νεοπουριτανισμού, αντί να είναι τόσο αυστηροί με σκηνές αβίαστου έρωτα ή ελαφρού ντυσίματος θα έπρεπε να προσέχουν πολύ περισσότερο τις φωτογραφίες – επικοινωνιακές επιτυχίες με τα σημάδια της ειδεχθούς βίας. Αλλιώς διυλίζουμε τον κώνωπα, αλλά καταπίνουμε την κάμηλο. Τέλος, και πάνω απ’ όλα: Το θύμα έχει αξιοπρέπεια, δεν είναι θέαμα.

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ.