5η Απριλίου: Μέρα μνήμης για την προσφυγιά, μέρα δράσης για τους πρόσφυγες

Του Μανόλη Χατζηπαναγιώτου

Η 5^η Απριλίου έχει καθιερωθεί ως Πανελλήνια Ημέρα των Προσφύγων. Η πρωτοβουλία ανήκει σε μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, στο Οικουμενικό Πρόγραμμα Προσφύγων της Εκκλησίας της Ελλάδας, του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης και του Γραφείου της Αθήνας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ (πηγή: Σαν σήμερα).

Υπάρχει και Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων (η 20^η Ιουνίου), που έχει καθιερωθεί από τον ΟΗΕ. Η ελληνική ημέρα για τους πρόσφυγες καθιερώθηκε πιο πριν, το 1994. Ήταν λογικό. Η ελληνική κοινωνία έχει ζήσει πολλά κύματα προσφυγιάς μέχρι την ενοποίηση του ελληνικού κράτους. Κορυφαίο δράμα η Μικρασιατική καταστροφή, που εκδίωξε 1.300.000 περίπου Έλληνες και Αρμένιους από τις πατρογονικές τους εστίες. Ο υπογράφων είναι εγγόνι προσφύγων. Παιδάκι ακόμη, περνούσα τα καλοκαίρια στο προσφυγικό καπνοχώρι της Καβάλας. Άκουγα τους πρεσβύτερους να μιλάνε και δεν καταλάβαινα: «Στην πατρίδα πήγα τρεις τάξεις σχολείο», «Στην πατρίδα είχαμε αμπέλι», και άλλα τέτοια. Ποια ήταν η «πατρίδα»; Εδώ που είμαστε, δεν είναι η πατρίδα μας; Δεν τολμούσα να ρωτήσω. Αργότερα, συνειδητοποίησα ότι για εκείνη την πρώτη γενιά προσφύγων ο νους, η γλώσσα και η ψυχή, είχε μείνει στα μικρασιατικά παράλια. Δεν παραδέχονταν (κι ας είχε περάσει μισός αιώνας) ότι δε θα ξαναγυρίσουν στα σπίτια τους.

Το δράμα του διωγμού θυμίζει πολύ παραστατικά το άγαλμα της Μικρασιάτισσας μάνας, που έχει στηθεί στην οδό Κισσάμου. Αν φέτος γιορτάζουμε τα 200 χρόνια της επανάστασης, τον επόμενο χρόνο θα αναστοχαστούμε για τα 100 χρόνια του ελληνικού προσφυγικού δράματος. Η συλλογική μνήμη πρέπει να μείνει ακέραιη. Ευτυχώς όμως για μας, την τρίτη και τέταρτη προσφυγική γενιά, δεν υφίσταται πραγματικό πρόβλημα. Η ταυτότητα «πρόσφυγας» είναι δηλωτική μιας πολιτιστικής καταβολής και τίποτε άλλο.

Πρόσφυγες όμως υπάρχουν. Πραγματικοί πρόσφυγες. Δίπλα μας. Είναι οι χιλιάδες άνθρωποι που πέρασαν ή προσπαθούν να περάσουν τις ελληνικές θάλασσες και τον Έβρο. Ακολουθούν τις ίδιες διαδρομές που ακολούθησαν οι παππούδες μας και οι γιαγιάδες μας. Θέλουν να γλιτώσουν από τον πόλεμο, την πείνα και τις πολιτικές διώξεις. Ίσως απλώς αναζητούν μια καλύτερη ζωή. Δεν είναι εισβολείς, όπως μερικοί τους θέλουν. Δεν είναι τουρίστες.

Το ελληνικό κράτος και οι ευρωπαϊκές αρχές στην αρχή είδαν με συμπάθεια το ζήτημα. Μετά πέρασαν στην αντίληψη της Ευρώπης-φρούριο και της μηδενικής ανοχής. Σήμερα, η ελληνική κυβέρνηση, υιοθετώντας πλήρως το πνεύμα του «Βίσεγκραντ», καμαρώνει γιατί έκλεισε τον Έβρο. Στο Αιγαίο, καθημερινό είναι το δράμα των βίαιων επαναπροωθήσεων. Οι τουρκικές ακταιωροί, το ελληνικό λιμενικό και η ευρωπαϊκή Frontex επιδίδονται σε κυνήγι κεφαλών, σε ένα πινγκ-πονγκ με τραγικά αποτελέσματα. Η ομάδα του Alarm Phone καθημερινά πια καταγράφει κλήσεις που σχετίζονται με παράνομες επαναπροωθήσεις, με πρακτικές που αντιβαίνουν τις διεθνείς συνθήκες για τους πρόσφυγες, με βίαιες πρακτικές που θέτουν σε κίνδυνο άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Οι καταγγελίες είναι πολλές και συγκεκριμένες (βλέπε www.efsyn.gr/ο χάρτης της ντροπής). Πρόσφατα, 49 συλλογικότητες και οργανώσεις αποφάσισαν να περάσουν σε κοινή δράση με στόχο την ικανοποίηση των παρακάτω:

• Της άμεσης παύσης της πρακτικής των παράνομων επαναπροωθήσεων που θέτουν σε κίνδυνο το κράτος δικαίου και θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου.
• Της δημιουργίας ανεξάρτητου μηχανισμού συστηματικής καταγραφής όσων υποθέσεων καταγγέλλονται και της τεκμηρίωσής τους.
• Της προστασίας των θυμάτων και της διευκόλυνσης της πρόσβασής τους στη δικαιοσύνη, για την ουσιαστική διερεύνηση του βάσιμου των καταγγελιών τους.
• Της προστασίας των οργανώσεων και των πολιτών που καταγράφουν και φέρουν στη δημοσιότητα περιστατικά επαναπροωθήσεων.

(Πηγή: www.gcr.gr)

Η Ελλάδα, σήμερα, τιμά τους Πρόσφυγες του παρελθόντος της και καλά κάνει. Ας προστατεύσει και τους σημερινούς πρόσφυγες που προσέρχονται στο έδαφός της. Οι Έλληνες καλά κάνουν και δεν ξεχνούν το παρελθόν. Ας μην κλείνουν τα μάτια, όμως, στο παρόν.